تشخیص و کنترل اختلالات خواب درکودکان

از کجا بفهمیم کودک مشکل خواب دارد؟

هیچ پدر و مادری دوست ندارد کودکش دچار مشکل خواب باشد و برای به خواب رفتن یا در خواب ماندن در طول شب دچار مشکل باشد. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد تقریباً 30% از کودکان ممکن است زمانی در طول کودکی خود دچار مشکلات خواب شوند.

مشکلات خواب در درجات مختلف تجربه میشود اما اکثریت آنها قابل درمان هستند. چیزی که مهم است این است که والدین علائم و نشانه ‌های مشکلات و اختلالات خواب را بشناسد تا بتوانند برای درمان علت اصلی  آن اقدام کنند و صرفاً به دنبال درمان علائم نباشد.

یکی از مهم‌ترین نکات کلیدی در پی بردن به مشکلات خواب در کودکان، این است که بدانید کودک در هر سنی به چه میزان خواب نیاز دارد.

خواب مورد نیاز کودکان در سنین مختلف

میزان خواب کودکان یک تا چهار هفته : نوزادان تقریباً 16 تا 17 ساعت در روز می‌خوابند و دوره‌ های بیداری کامل آنها در روز یک تا سه ساعت طول می‌کشد. با این حال بیشتر نوزادان هنوز چرخه خواب درستی ندارند بنابراین دوره ‌های خواب و بیداری آنها متفاوت است. والدین باید خواب خود را با خواب نوزادان خود تنظیم کنند.

میزان خواب کودکان یک تا چهار ماهه: نوزادان در این سن هنوز به همان میزان قبل می‌خوابد اما چرخه خواب شبانه روزی آنها شروع به تنظیم شدن کرده و خواب شبانه آنها طولانی‌تر شده است اگر چه هنوز برای غذا خوردن و تعویض پوشک بیدار می‌شوند.

میزان خواب کودکان چهار ماهه تا یکساله: نوزادان در این سن هنوز نیاز به 14 تا 15 ساعت خواب در روز دارند. بسیاری از کودکان می‌توانند بیشتر شب‌ را بخوابند و سه مرتبه در طول روز و اوایل شب چرت بزنند. در این مدت باید الگوی خواب صحیح برای کودک اتخاذ شود.

میزان خواب کودکان یک تا سه ساله: بیشتر نونهالان می‌توانند حدود 12 تا 14 ساعت بخوابند اما اغلب به علت زمان ‌بندی والدین و کودکان بزرگ‌تر خانه، میزان خواب آنها کمتر است. معمولاً در این سن کودک تنها یک مرتبه در روز تمایل دارد چرت بزند و چرتهای صبح زود و اوایل شب کم ‌کم ناپدید می‌شود.

میزان خواب کودکان سه تا شش ساله: تقریباً 11 تا 12 ساعت خواب نیاز دارند. کودکان کم سن تر این گروه سنی هنوز به چرت کوتاه روزانه نیاز دارد اما معمولاً باید نیاز به این چرت زدنها برطرف شود.

میزان خواب کودکان هفت تا دوازده ساله: این گروه سنی باید حدود 10 تا 12 ساعت در طول شب بخوابند اما اغلب به دلایل مختلف تنها نه تا 10 ساعت می‌خوابند.

میزان خواب کودکان سیزده تا هجده ساله: نوجوانان در این سن نیاز به 8 تا 10 ساعت خواب دارند اما به ندرت نیاز خود به خواب را کاملاً برطرف می‌کنند. تکالیف مدرسه، برنامه‌ های تفریحی و فوق درسی و فعالیت‌های دیگر اغلب باعث می‌شود خواب شبانه کمتر از میزان مورد نیاز باشد. بسیاری از نوجوانان تنها حدود شش تا هشت ساعت در شب می‌خوابند.

علائم و نشانه ‌های مشکلات خواب در کودکان

1- خواب ‌آلودگی و کسالت زیاد در طول روز

خواب آلودگی و کسالت زیاد در طول روز یکی از شایع‌ترین نشانه ‌های مشکلات خواب در کودکان و بزرگسالان است. در بسیاری از موارد کودکان در مواقع استراحت بیش از حد خسته هستند. با این حال در صورتی که خواب‌ آلودگی روز هنگام کودکی تقریباً منظم است، با احتمال خوبی می‌توان آن را به مشکلات خواب او نسبت داد حتی اگر به نظر می‌رسد مدت زمان خواب او کافی است.

اگر کودک در طول روز خواب ‌آلود است، در شرایطی که کودکان دیگر چرت نمی‌زنند چرت می‌زند، به سختی بیدار می‌شود یا در طول روز کم انرژی است احتمالاً مشکل خواب دارد. شایع‌ترین مشکلاتی که منجر به علائم کم خوابی در کودکان میشوند عبارتند از وقفه تنفسی در خواب به علت انسداد مسیر تنفسی، سندرم پای بی ‌قرار و حمله خواب.

2- مشکل در خوابیدن

اگر کودک دائماً بیان می‌دارد که نمی‌تواند به خواب برود یا در طول خواب چندین مرتبه بیدار می‌شود یا زودتر از زمان طبیعی بیدار می‌شود ممکن است دچار مشکلی به نام اینزامنیا (Insomnia ) یا بدخوابی شده باشد. بد‌خوابی در کودکان در اثر عوامل متعددی از جمله استرس، درد و مشکلات روحی  ایجاد می‌شود. استرس ممکن است مربوط به مسائل مختلف از جمله مدرسه، مشکلات اجتماعی، مشکلات خانوادگی یا تغییر الگوی منظم روزمره مانند نقل مکان به خانه جدید باشد.

3- خروپف کردن در خواب

خروپف یا خُرخُر کردن در خواب به خودی خود مشکلی ایجاد نمی‌کند چرا که صرفاً صدایی است که به واسطه ارتعاش مسیر تنفسی فوقانی ایجاد می‌شود. اما علت آن ممکن است انسداد مسیر تنفسی و نرسیدن هوای کافی به ریه ‌ها باشد که می‌تواند منجر به اختلال خواب شود. خروپف در کودکان عامل شایع اختلال خواب محسوب نمیشود در حالی که در بزرگسالان چنین است. برخی از عوامل شایع خروپف در کودکان عبارتند از عفونت دستگاه تنفسی، گرفتگی بینی، انحراف تیغه بینی یا بزرگی لوزه ها و یا آدنوئید.

با این ‌حال محدودی از کودکانی که خروپف می‌کنند ممکن است دچار وقفه تنفسی انسدادی در خواب باشند که به واسطه یکی از عوامل بالا ایجاد شده است. حدود سه درصد از کودکان دچار وقفه تنفسی انسدادی در خواب هستند.

4- کابوس دیدن

کابوس‌های شبانه یا خواب‌های ترسناک که در طول خواب رِم (حرکت سریع چشم) تجربه می‌شود و می‌تواند کودک را با احساس ترس و وحشت دیدار کند باعث می‌شود خوابیدن مجدد برای کودک دشوار شود. در کودکان هر از گاهی تجربه کابوس دیدن در خواب کاملاً طبیعی است و از سن سه ‌سالگی شروع می‌شود و بین شش تا ده‌ سالگی دفعات آن افزایش می‌یابد. معمولاً دفعات کابوس دیدن پس از ده ‌سالگی تدریجاً کم می‌شود.

کابوس دیدن اگر به صورت مکرر اتفاق بیفتد و کودک شبها دائماً بیدار شود می‌تواند منجر به مشکلات خواب شود. بیدار شدن مکرر باعث اختلال در خواب کودک و علائم کم خوابی، اضطراب و مشکلات رفتاری می‌شود. همچنین کابوس ممکن است در اثر استرس پس از حادثه ایجاد شود.

5- هراس شبانه

هراس شبانه ( Night Terror) با کابوس تفاوت دارد. در هراس شبانه کودک هرگز به طور کامل بیدار نمی‌شود. از آنجایی ‌که کودک به ندرت با هراس شبانه کاملا از خواب بیدار می‌شود، همانند کابوس دچار وحشت نمی‌شود اما این حالت او برای والدین که شاهد آن هستند ممکن است بسیار ترسناک باشد. اغلب در هنگام هراس شبانه، کودک ناگهان برخاسته و می‌نشیند و جیغ می‌کشد یا گریه می‌کند. سایر علایم فیزیکی هراس شبانه عبارتند از عرق کردن، تنفس سریع، افزایش سرعت ضربان قلب، باز شدن چشم‌ها در حالی که کودک خواب است و تنش عضله.

دوره ‌های هراس شبانه اغلب کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد و به ندرت کودک را بیدار می‌کند. بهترین کار این است که والدین کودک را بیدار نکنند حتی اگر خودشان خیلی ترسیده باشند. دلایل هراس شبانه با عدم تکامل سیستم عصبی مرکزی ارتباط دارد و اغلب با بزرگ‌تر شدن کودک تا سن نوجوانی برطرف می‌شود. پژوهش‌های اخیر منتشر شده در  Pediatrics  ارتباط هراس شبانه و تحت زورگویی و قلدری قرار گرفتن کودک را به عنوان علت احتمالی برخی موارد اختلالات خواب پارازامنیا مانند هراس شبانه و کابوس نشان می‌دهد.

6- راه رفتن در خواب

راه رفتن در خواب در کودکان بسیار شایع است و 30% کودکان سه تا هفت ساله در خواب راه می‌روند. راه رفتن در خواب زمانی اتفاق می‌افتد که کودک در میانه شب در حالی که خواب است، رختخواب را ترک می‌کند. چشمان او ممکن است باز باشد و ممکن است در هنگام راه رفتن زیرلب حرفهای نامفهوم بزند. راه رفتن در خواب حداقل بین 5 تا 15 دقیقه طول می‌کشد اما گاهی اوقات طولانی‌تر است. بیشتر کودکانی که در خواب راه می‌روند، هنگامی که بزرگ‌تر می‌شوند و به سن نوجوانی می‌رسند این عادت را از دست می‌دهند. راه رفتن در خواب ممکن است خطرناک باشد به خصوص اگر کودک در این هنگام  از پله ‌ها پایین برود، دستگاهی را روشن کند یا خانه را ترک نماید. سعی کنید تا حد ممکن محیط کودک را امن کنید تا در صورت راه رفتن در خواب آسیبی به او وارد نشود. توصیه نمی‌شود کودکی را که در خواب راه می‌رود، بیدار کنید چرا که ممکن است این کار باعث ترس و وحشت و سردرگمی او شود.

7- خیس کردن رختخواب

خیس کردن رختخواب در بیشتر کودکان اتفاق می‌افتد و به خودی خود جای نگرانی ندارد. خیس کردن رختخواب اختلال خواب محسوب نمی‌شود مگر این که کودک بزرگ‌تر از پنج سال باشد و حداقل دو مرتبه در هفته جای خود را خیس کند.

علت خیس کردن رختخواب ممکن است سابقه خانوادگی خیس کردن رختخواب، مشکلات رشد، ضعف کنترل مثانه و استرس و آشفتگی احساسی و عاطفی باشد . با این حال در صورتی که کودک دائماً جای خود را خیس می‌کند و در طول روز خواب ‌آلوده و کسل است، ممکن است نشانه وقفه تنفسی انسدادی در خواب باشد.

در صورتی که کودک دچار مشکل خواب باشد چه باید کرد؟

مشکلات خواب در کودکان تنها باعث خستگی و بهانه ‌گیری نمی‌شود بلکه تمام انواع مشکلات رفتاری در خانه، مدرسه و اجتماع نیز می‌تواند حاصل آن باشد. اگر فکر می‌کنید کودک ممکن است دچار مشکل خواب باشد اولین قدم این است که کودک را به متخصص اطفال نشان دهید. پزشک به شما کمک می‌کند علت اصلی مشکل را شناسایی نموده و راهکارهایی برای کنترل و درمان آن در پیش بگیرید.                                                                                                                                                                                                                                                   دوستدار شما دکتر بهروز مقدادی

http://www.alaskasleep.com/blog/signs-symptoms-child-has-sleep-disorder