اینتوساسپشن یا درهم روی روده

در هم روی روده

در هم روی روده (Intussusception) یک مشکل پزشکی است که در آن بخشی از روده در بخش جلویی آن چین میخورد. معمولا روده کوچک و در موارد کمتر روده بزرگ درگیر این مشکل میشود. علائم شامل درد شکم که ممکن است هر از گاهی اتفاق بیفتد، استفراغ، نفخ و مدفوع خونی است. اغلب در هم روی روده منجر به سوراخ شدن روده یا پریتونیت (التهاب صفاق) میشود.

علت در هم روی روده در کودکان معمولا مشخص نمیشود اما در بزرگسالن گاهی نقطه آغاز گر (لید پوینت lead point) دیده میشود. عوامل زمینه ساز این بیماری در کودکان شامل برخی عفونتها، بیماریهایی مثل فیبروز کیستیک و پولیپ روده هستند. عوامل زمینه ساز در هم روی روده در بزرگسالان اندومتریوز، چسبندگی روده و تومور روده است. تشخیص بیماری اغلب با عکس برداری انجام میشود. در کودکان سونوگرافی ترجیح داده میشود اما در بزرگسالان سی تی اسکن ارجحیت دارد.

در هم روی روده نیاز به درمان اورژانسی دارد. درمان در کودکان معمولا با انما (تنقیه) صورت میگیرد و اگر موفقیت آمیز نباشد، جراحی انجام میشود. دگزامتازون خطر دوره های بعدی بیماری را ممکن است کاهش دهد. در افراد بزرگسال، طی عمل جراحی بخشی از روده برداشته میشود. در هم روی روده بیشتر در کودکان اتفاق می افتد. در کودکان نیز در پسران بیشتر از دختران دیده میشود. سن معمول این بیماری شش تا هشت ماهگی است.

علائم و نشانه های در هم روی روده

علائم اولیه شامل درد دوره ای شکم، حالت تهوع، استفراغ (گاهی اوقات به رنگ سبز صفرا) ، کشیدن پاها به سمت سینه و دل درد متوسط تا شدید متناوب می باشد. درد پیوسته نیست بلکه متناوب است چون درهم روی روده موقتا برطرف می شود چون بخش چین خورده روده موقتا حرکت و انقباضش متوقف می شود.

علائم بعدی در هم روی روده عبارتند از: خونریزی مقعدی (اغلب با مدفوع ژله ای قرمز که در واقع ترکیب خون و مخاط است) و خستگی. معاینه فیزیکی ممکن است توده سوسیس شکلی را در ناحیه شکم مشخص کند و ضربان شکم احساس شود. کودکان یا افرادی که نمی توانند علائم را بیان کنند ممکن است گریه کنند، زانوهای خود را به داخل شکم بکشند یا تنگی نفس با حمله درد را تجربه کنند.

تب از علائم در هم روی روده محسوب نمی شود اما این وضعیت ممکن است حلقه ای از روده به وجود بیاورد که به علت تحت فشار قرار گرفتن رگ هایی که خون رسانی میکنند، نکروتیک شود. این منجر به سوراخ شدن روده و عفونت خون میشود که تب ایجاد م یکند.

در موارد نادر در هم روی روده ممکن است عارضه پورپورای هنوخ شون‌لاین باشد که یک بیماری واسکولیت (vasculitis) وابسته به ایمنی در کودکان است. این بیماران که دچار در همر وی روده می شوند غالبا دل درد شدید را علاوه بر علائم کلاسیک و علائم پورپورای هنوخ شون‌لاین، تجربه می کنند.

چه عواملی منجر به در هم روی روده می شود؟

عوامل در هم روی روده مشخص نشده است. حدود 90% از موارد آن در کودکان، بدون علت باقی می ماند. به طور کلی عفونت، عوامل زمینه ساز آناتومی و تغییر حرکت میتوانند منجر به در هم روی روده شوند.

• دایورتیکولوم مکل
• پولیپ
• دوپلیکاسیون
• آپاندیس
• هایپرپلازی پلاک پیر (Hyperplasia of Peyer's patches)
• ایدیوپاتیک

اگر چه نسخه های قدیمی تر واکسن روتاویروس با در هم روی روده ارتباط داشته است اما نسخه های کنونی آن چنین نیست.

آسیب شناسی در هم روی روده

در بیشتر انواع در هم روی روده، ایلئوم یا دراز روده وارد سکوم (روده کور) میشود. انواع دیگری هم ممکن است اتفاق بیفتد مثلا بخشی از دراز روده یا تهی روده (ژژونوم) به داخل خود افتادگی (پرولاپس) پیدا کند.

بخشی از روده که در بخش دیگر می رود قطعه به تله افتاده یا اینتوسسِپتوم intussusceptum نام دارد و بخشی از روده را که بخش دیگر در آن فرو رفته است، در بر گیرنده یا اینتوسسیپینس intussuscipiens می نامند. تقریبا در همه موارد در هم روی روده، قطعه به تله افتاده روده پشت قطعه در بر گیرنده قرار داشته است. علت این است که حرکت کرمی شکل روده باعث میشود قطعه پشتی به سمت قطعه جلویی رانده شود. با این حال در موارد نادر خلاف این حالت روی میدهد.

یک ضایعه زمینه ساز آناتومیک (قطعه ای از بافت روده که به داخل لومن روده بیرون زدگی دارد) تقریبا در 10% موارد در هم روی روده، دیده می شود.

خون رسانی بخش به تله افتاده روده ممکن است قطع شود و منجر به ایسکمی (نرسیدن اکسیژن به بافتها) شود. مخاط (آستر داخلی دستگاه گوارش) به ایسکمی بسیار حساس است و با مردن و پوسته ریزی، پاسخ می دهد. این باعث میشود مدفوع ژله ای قرمز که ترکیبی از مخاط پوسته ریزی شده، خون و مخاط است دفع شود. در یک پژوهش گزارش شد که در واقع تنها درصد کمی از کودکانی که در هم روی روده دارند، مدفوع ژله ای قرمز را تجربه میکنند از این رو باید برای در هم روی روده، دفع هر گونه مدفوع خونی در نظر گرفته شود.

تشخیص در هم روی روده

اغلب تشخیص بر اساس سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی از جمله مشاهده Dance's sign انجام می شود. در Dance's sign، ربع پایینی سمت راست شکم بررسی می شود تا انقباض یا جمع شدگی که نشان دهنده در هم روی روده است در آن تشخیص داده شود. معاینه مقعد با انگشت در کودکان مفید است چون بخشی از در هم فرو رفتگی روده ممکن است با انگشت احساس شود. تشخیص قطعی نیاز به عکس برداری دارد. سونوگرافی معمولا برای تشخیص انجام می شود چون دقت بالایی دارد و در آن تشعشع وجود ندارد.

پدیدار شدن علامت سیبل (علامت دوناتی نیز به آن میگویند) در سونوگرافی معمولا با 3 سانتی متر قطر، تشخیص را تایید می کند. این عکس در سی تی اسکن یا سونوگرافی عرضی دیده می شود. در عکسهای طولی، در هم روی روده مثل یک ساندویچ دیده می شود.

عکس اشعه ایکس از شکم برای بررسی انسداد روده یا گاز آزاد داخل صفاق، ممکن است انجام شود. وجود گاز آزاد داخل صفاق دلالت بر سوراخ شدن روده دارد. برخی نیز از تنقیه هوا برای تشخیص استفاده می کنند.

بیماری های مشابه در هم روی روده

درهم روی روده دو تشخیص افتراقی اصلی دارد: گاستروانتریت حاد (التهاب معده روده) و پرولاپس رکتال یا افتادگی راست روده. درد شکم، استفراغ و مدفوع حاوی خون و مخاط در گاستروانتریت حاد وجود دارد اما اسهال یک علامت اولیه است. افتادگی راست روده را با بیرون زدن مخاط که آن را میتوان در پوست اطراف مقعد احساس کرد، تمییز داده می شود.

روش های درمان در هم روی روده

معمولا این وضعیت در ابتدا خطرناک و مرگبار نیست. در هم روی روده را می توان با تنقیه ماده حاجب محلول در آب یا باریوم یا هوا درمان کرد که هر دو به تشخیص این بیماری کمک می کنند و در بیشتر موارد با موفقیت مشکل را بهبود می بخشند. میزان موفقیت این درمان بالای 80% است. با این حال تقریبا 5 تا 10% از این موارد ظرف 24 ساعت دوباره عود می کنند.

مواردی را که با انما نمی توان بهبود داد یا روده آسیب دیده است باید با عمل جراحی درمان کرد. در عمل جراحی کاهشی، جراح شکم را باز کرده و بخشی از روده را که در هم فرو رفته، فشار میدهد (نه این که بکشد). اگر جراح نتواند با موفقیت کار را انجام دهد یا روده صدمه دیده باشد باید بخش پیچ خورده بریده شود. در بیشتر موارد در هم روی روده را میتوان با لاپاراسکوپی جراحی کرد و بخشهایی از روده را که سالم هستند کشیده و به هم مرتبط کرد.

دقت داشته باشید اگر این بیماری را زود درمان نکنید، به وضعیتی اورژانسی تبدیل میشود و حتی ممکن است منجر به فوت شود. در کشورهای در حال توسعه که بستری شدن در بیمارستانها به سهولت انجام نمیشود به خصوص در موارد مشکلات پیچیده ای مثل در هم روی روده، در صورت عدم درمان به موقع مرگ بیمار اجتناب ناپذیر است.