همه کودکان گهگاهی دچار دل درد میشوند. اما دل درد در کودکان با پیچیدگیهای زیادی همراه است که والدین را سر در گم میکند. مثلا کودکان زیر 5 یا 6 سال اغلب نمیتوانند احساس خود را با واژه های درست و مناسب توصیف کنند، نونهالان نمیتوانند آشفتگیهای احساسی و هیجانی شان را از آشفتگیهای فیزیکی تمییز دهند، دل درد در کودکان کم سن ممکن است خود را با خستگی، گرسنگی یا نیاز به استفاده از توالت نشان دهد، کودکانی که در سنین مدرسه قرار دارند ممکن است در روزهای مدرسه با دل درد از خواب بیدار شوند (در چنین شرایطی والدین نمیدانند آیا کودک دچار استرس و اضطراب مدرسه شده است یا مشکل فیزیکی دارد)، گاهی کودک در مهمانی جشن تولدش دچار دل درد میشود و از این قبیل موارد. برخی از دل دردها خود در اثر هیجان یا نگرانی زیاد ایجاد میشوند. بنابراین والدین از کجا بدانند چه زمانی باید نگران دل درد کودک خود باشند؟ در اینجا با این علائم و نشانه های هشدار دهنده دل درد آشنا میشوید.
علائم و نشانه های مهم در دل درد کودکان
در واقع علائم و نشانه هایی وجود دارد که بر اساس آنها والدین میتوانند متوجه شوند آیا دل درد در اثر مشکل پزشکی ایجاد شده است یا خیر.
شدت دل درد: اگر کودک راحت ایستاده است و میگوید دل درد دارد، حتما درد او خفیف است. اگر کودک چهره اش در هم رفته و عبوس شده است و فعالیتهای معمول خود را انجام نمیدهد درد او متوسط است. اگر کودک دراز کشیده و پاهایش را به سمت شکمش جمع کرده و گریه میکند درد او شدید است.
طول مدت درد: اگر درد کمتر از 5 دقیقه طول کشید، احتمالا جای نگرانی نیست حتی اگر به دفعات زیاد ایجاد و برطرف شود.
مزمن بودن درد: دل درد مکرر یا مزمن وضعیتی شایع بوده و در بیش از 10 درصد کودکان سن مدرسه و بیش از 10 درصد نوجوانان و بزرگسالان اتفاق می افتد. بیشتر دل دردهای مزمن عملکردی هستند به این معنی که درد واقعی است اما به علت بیماری نیست (درد به علت تغییر عملکرد بدن است نه بیماری ساختاری). دل درد عملکردی مانند گرفتگی عضلات پا در دونده ها یا لرزیدن در هنگام سرما، نشانه ای است که در حیطه مورد انتظار رفتارهای بدن قرار دارد.
موقعیت درد: درد هر چه به ناف نزدیکتر باشد، احتمال عملکردی بودن آن بیشتر است.
تک علامتی بودن: قانون اگر فرد تنها یک علامت دارد، احتمالا این علامت عملکردی است. اگر بیش از یک علامت تجربه میشود بهتر است به پزشک مراجعه کنید. مثلا اگر تنها نشانه بروز مشکل، دل درد باشد احتمالا عملکردی است اما اگر دل درد و تب، دل درد و استفراغ، دل درد و کاهش وزن و غیره تجربه میشود ممکن است مشکل عملکردی نباشد بنابراین باید به پزشک مراجعه کنید.
کاهش کارکرد: در صورتی که دل درد مکرر یا مزمن مانع از انجام فعالیتهای روزمره و معمول کودک مانند خوردن، مدرسه رفتن، بازی کردن و یا خوابیدن در شب میشود، باید او را به پزشک نشان دهید. اختلال عملکردی شکم با علائمی شناخته میشود که در اثر تغییر کارکرد بدن رخ میدهد نه در اثر آسیب دیدن بافتها یا التهاب. چندین اختلال عملکردی گوارشی در اطفال وجود دارد که با دل درد همراه است.
در مورد بیشتر اختلالات عملکردی هیچ آزمایش پزشکی لازم نیست چون هیچ آزمایشی نمیتواند اختلال عملکرد معده و روده را تایید نماید. تشخیص هر اختلال عملکردی در دستگاه گوارش بر اساس علائم و عدم وجود علائم هشدار دهنده دیگر صورت میگیرد.
هم در بزرگسالان و هم در کودکان اختلالات عملکردی معده و روده بیشتر از بیماریهای معده و روده شایع است.
علائم هشدار دهنده همراه با دل درد
در صورتی که کودک یک یا چند مورد از علائم هشدار دهنده زیر را دارد، پزشک را به متخصص اطفال نشان دهید:
تب
کاهش وزن
خون در مدفوع
بیدار شدن با درد در حین خواب
دشواری بلع
درد در حین ادرار
مشکلات دیگری نیز وجود دارند که میتوانند باعث دل درد در کودکان شود. برخی از عوامل کم متداولتر دل درد در کودکان به صورت زیر است:
آلرژی‌های غذایی
سندرم روده تحریک پذیر
آپاندیسیت
انسداد روده
سینه پهلو (ذات الریه)
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم: اگر دل درد کودک شدید است یا بیش از دو هفته طول کشیده است باید به متخصص اطفال مراجعه کنید.
- یبوست و اسهال
عوامل زیادی میتوانند باعث یبوست در کودکان شوند. رژیم غذایی کم فیبر، استرس آموزش کنترل دستشویی و توالت رفتن، کمبود مایعات یا فعالیت فیزیکی، سندرم روده تحریک پذیر، عادات بد دفع، دیابت یا برخی داروها میتوانند باعث یبوست شوند. علائم یبوست به صورت زیر است:
دل درد
کرامپ معده
درد هنگام اجابت مزاج
اجابت مزاج به دفعات کمتر از حد طبیعی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم: در صورتی که خون در مدفوع وجود دارد باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورتی که کودک حداقل دو روز یک بار دفع مدفوع ندارد، در هنگام دفع درد دارد، خون در مدفوع وجود دارد یا در هنگام دفع بیشتر از حد طبیعی باید فشار وارد کند یا به اصطلاح زور بزند.
- رفلاکس معده (گِرد GERD)
رفلاکس معده به مری در کودکان بخصوص کودکان بسیار کم سن، وضعیتی شایع است. عوامل زیادی میتوانند باعث برگشت محتوای اسیدی معده به مری (رفلاکس) شوند از جمله آلرژی و مشکلات مربوط به عضلة حلقوی انتهای مری (اسفنکتر).
چه زمانی به پزشک کمک کنیم: خوشبختانه رفلاکس به مرور زمان خود بهبود می‌یابد. همچنین می‌توانید از دادن غذاهای تحریک کننده معده مانند نعنا، شکلات و غذاهای چرب به کودک پرهیز کنید تا رفلاکس او بهبود یابد. علایم هشدار دهنده ای که میتوانند نشانگر جدی بودن رفلاکس معده باشد به صورت زیر است:
وزن‌گیری ضعیف
کاهش اشتها
استفراغ مایعات سبز یا زرد رنگ
درد شکم یا سینه
مشکلات تنفسی
سرفه مزمن
گریه یا بهانه گیری
مشکلات بلع
وسواس و بهانه گیری در غذا خوردن
وسواس در غذاخوردن در کودکان می‌تواند علامت هشدار دهنده مشکلات گوارشی در کودکان باشد. رفلاکس معده می‌تواند باعث بهانه گیری کودک در هنگام غذا خوردن شود، بو یا بافت غذا نیز می‌تواند باعث وسواس کودک در انتخاب غذا شود. همچنین عفونت دستگاه گوارشی و اسهال از جمله عوامل وسواس و بهانه گیری در هنگام غذا خوردن در کودکان است.
کم غذا خوردن می‌تواند نشانه نوعی اختلال خوردن مانند کم اشتهایی روانی (آنورکسی) و یا پرخوری روانی (بولیمی) باشد. این وضعیت در نوجوانان و جوانان بیشترین شیوع را دارد اما ممکن است در هر سنی حتی 5 سالگی دیده شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم: اگر کودک وزن گیری ضعیف دارد، برخی غذاها را بالا می‌آورد، هنگام غذا خوردن دچار سوزش معده میشود یا در حین غذا یا پس از آن دل درد دارد باید به پزشک مراجعه کنید.
- سایر مشکلات گوارشی در کودکان
مشکلاتی که شیوع کمتری دارد اما می‌تواند باعث مشکلات گوارشی در کودکان شود به صورت زیر است:
بیماری سلیاک
انسداد روده
مشکلات مادرزادی روده یا کبد
التهاب پانکراس یا پانکراتیت
هپاتیت
بیماری کرون
کولیت زخمی (اولسراتیو)
کودکان همیشه نمیتوانند احساس خود را توضیح دهند، بنابراین در صورتی که نگران علائم و مشکلات گوارشی آنها هستید نباید تردید کنید، حتماً با پزشک در این زمینه صحبت کنید. دوستدارشما دکتر بهروز مقدادی