دستگاه گوارش لوله ای است که چیزهایی که میخوریم را گوارش و هضم میکند. دستگاه گوارش بخشهای مختلفی دارد که از دهان شروع میشود و سپس مری، معده، روده کوچک و روده بزرگ را شامل میشود که در نهایت به مقعد میرسد.
منظور از بخش بالایی دستگاه گوارش، دهان، مری، معده و بخش ابتدایی روده کوچک (که به آن دوازدهه یا اثنی عشر میگوییم) است. تحریک و زخم دیواره داخلی دستگاه گوارش فوقانی میتواند به خونریزی دستگاه گوارش فوقانی منجر شود.
خونریزی دستگاه گوارش را از کجا بفهمیم؟
علائم و نشانه های خونریزی دستگاه گوارش فوقانی، بستگی به مقدار خونریزی و محل آن دارد. خونریزی ممکن است مشهود و یا پنهان باشد.
اگر خونریزی مشهود باشد ممکن است کودک علائم زیر را نشان دهد:
- استفراغ حاوی خون قرمز روشن و یا لکه های سیاه که شیه به قهوه آسیاب شده هستند
- مدفوع چسبناک سیاه که شبیه قیر است و بوی متعفن میدهد
- درد شکم
اگر خونریزی پنهان باشد، ممکن است کودک علائمی مثل دل درد، سرگیجه، ضعف، ناراحتی در سینه، حالت تهوع و یا مشکل تنفسی داشته باشد. برای تشخیص خونریزی گوارشی مخفی، آزمایش مدفوع ممکن است توصیه شود.
چه عوملی منجر به خونریزی بالای دستگاه گوارش میشوند؟
خونریزی دستگاه گوارش فوقانی نشانه وجود مشکلی در این بخش از دستگاه گوارش است. عوامل شایع این اتفاق عبارتند از:
- بلعیدن خون حاصل از خون دماغ شدن یا جراحت دهان یا بینی
- عفونت ناشی از ویروس، قارچ یا باکتری که باعث تحریک دستگاه گوارش شده است. هلیکوباکتر پیلوری میکروب شایع معده است که میتواند منجر به ایجاد زخم معده یا دوازدهه و خونریزی در آن شود.
- رفلاکس معده طولانی مدت (برگشت اسید معده به مری)
- عق زدن یا استفراغ مکرر نیز میتواند منجر به ایجاد پارگی و بریدگیهای کوچکی در دیواره داخلی مری شود که به آن پارگی مالوری ویس (Mallory Weiss) گفته میشود
- برخی داروها مانند مسکن هایی موسوم به داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن، مفنامیک اسید و آسپیرین) میتوانند با ایجاد زخم گوارشی عامل خونریزی باشند
- ناهنجاری رگهای خونی یا زایده های غیر طبیعی مری، معده یا روده کوچک از عوامل کمتر شایع خونریزی گوارشی است
- کودکانی که برخی مشکلات کبدی دارنند ممکن است به علت بزرگ شدن رگهای خونی مری یا معده که به آن واریس گفته میشود، دچار خونریزی بخش بالایی دستگاه گوارش شوند
تشخیص خونریزی بخش بالایی دستگاه گوارش چگونه است؟
- اولین قدم معاینه دقیق پزشکی است. علائم حیاتی مانند درجه حرارت بدن، ضربان قلب، فشار خون و تنفس کودک ارزیابی میشود/ تب میتواند نشان دهنده عامل عفونی باشد. اگر سرعت ضربان قلب بالا باشد یا فشار خون پایین باشد ممکن است کودک خون زیادی از دست داده باشد.
- پزشک آزمایش خون نسخه میکند تا مقدار هموگلوبین و سایر سلولهای خون و همچنین نشانگرهای عملکرد کبد مشخص شود.
- ممکن است وجود خون در مدفوع یا استفراغ کودک نیز بررسی شود.
- بسته به شرایط ممکن است اندوسکوپی لازم باشد.
درمان خونریزی بخش بالایی دستگاه گوارش چیست؟
پزشک بسته به عامل خونریزی، علائم حیاتی و مقدار هموگلوبینهای خون، تصمیم میگیرد که آیا نیازی به تزریق خون وجود دارد یا نه.
اگر عفونت عامل خونریزی باشد، داروهای ضد آن میکروب (آنتی بیوتیک در موارد عامل باکتری و داروهای ضد قارچ در موارد عفونت قارچی) تجویز میشود.
اگر کودک به نظر میرسد رفلاکس دارد، داروهای ضد اسید ممکن است برایش تجویز شوند. این داروها از رفلاکس جلوگیری نمیکنند بلکه باعث میشود محتویات معده کمتر اسیدی باشد و کمتر دیواره مری را اذیت کند. به این ترتیب به مری فرصت بهبودی داده میشود.
در صورتی که نیاز باشد در حین اندوسکوپی میتوان روشهایی برای متوقف کردن خونریزی فعال، در پیش گرفت. این روشها شامل تزریق برخی داروها، اعمال حرارت به محل خونریزی، گذاشتن گیره فلزی بر روی زخم خونریزی دهنده و یا استفاده از بند مخصوصی برای کاهش اندازه رگ خونی بزرگ شده، می باشند.
آیا خونریزی بالای دستگاه گوارش کامل درمان میشود؟
بیشتر کودکان پس از درمان کاملا بهبود می یابند. با این حال کسانی که مشکلات انعقاد خون و یا مشکل کبدی خاصی دارند ممکن است دوره های خونریزی مکرر یا جدی تری داشته باشند. تزریق خون یا عمل جراحی ممکن است در موارد شدید لازم باشد.
دوستدار شما دکتر بهروز مقدادی