سینه پهلو (ذات الریه) چیست؟
سینه پهلو (Pneumonia ) که به آن ذات الریه هم می گویند، عفونت ریه است. در سینه پهلو، کیسه های هوایی ریه ها پر از مایع و چرک می شوند در نتیجه انتقال اکسیژن به جریان خون، سخت می شود. فردی که دچار سینه پهلو شده است، ممکن است تب، سرفه یا تنگی نفس احساس کند.
علائم و نشانه های سینه پهلو چیست؟
علائم آن بسته به سن فرد و عامل به وجود آورنده سینه پهلو، متفاوت است اما معمولاً می تواند شامل موارد زیر باشد:
- نفس نفس زدن (در برخی علائم تنها نشانه آن همین نفس های کوتاه است)
- تنفس با صدای خس خس یا خرخر
- سخت نفس کشیدن (می تواند شامل بزرگ شدن لوزه ها، تنفس شکمی یا حرکت عضلات بین دندانه ها باشد)
- تب
- سرفه
- آبریزش بینی
- لرز
- استفراغ
- درد سینه
- درد شکم (چون در کودکان تنفس نیاز به تلاش بیشتر دارد و کودک سرفه می کند، درد شکم بیشتر تجربه می شود)
- کاهش تحرک
- کاهش اشتها ( در کودکان بزرگتر) یا بدغذایی نوزاد که میتواند منجر به کم آب شدن بدنش شود
- در موارد شدید، کبودی لبها یا ناخنها
- اگر سینه پهلو در بخش پایینی ریه نزدیک به شکم باشد، ممکن است فرد دچار تب و دل درد یا استفراغ بدون مشکل تنفسی، شود.
چه عواملی منجر به سینه پهلو کردن کودک می شوند؟
سینه پهلو در اثر انواع میکروبها (ویروسها، باکتریها، قارچها و انگلها) ممکن است ایجاد شود. اما بیشتر موارد در اثر عفونت ویروسی ایجاد می شوند از جمله آدنوویروسها، رینوویروسها، ویروس آنفلوانزا، ویروس سین سیشیال تنفسی و ویروس پارا آنفلوانزا (که می تواند منجر به خروسک شود).
اغلب سینه پهلو پس از درگیری دستگاه تنفسی فوقانی به عفونت شروع می شود (عفونت حلق و بینی) و علائم آن پس از دو یا سه روز پس از سرما خوردگی یا گلودرد، آغاز می گردد. سپس بیماری به ریه ها می رود. گلبولهای سفید، مایعات و ذرات در فضاهای خالی ریه ها که با هوا باید پر شوند، جمع می شوند و مسیرهای عبور هوا را مسدود می کنند در نتیجه ریه سخت تر باید تلاش کند تا کار خود را انجام بدهد.
کودکانی که در اثر عفونت باکتری دچار سینه پهلو می شوند، معمولا نسبتا سریع بیمار شده و با تب بالای ناگهانی و تنفس خیلی تند، علائم شان شروع می شود.کودکانی که در اثر عفونت ویروسی دچار سینه پهلو می شوند احتمالا علائم شان تدریجی تر بوده و شدت کمتری دارد اگرچه خس خس در آنها شایع تر است.برخی علائم می تواند سر نخ هایی از عامل عفونی به شما بدهد مثلا:
در کودکان بزرگتر و نوجوانان، سینه پهلوی ناشی از مایکوپلاسما (Mycoplasma ) بسیار شایع است. این عفونت باعث گلودرد، سردرد و تحریکات پوستی اضافه بر علائم معمول سینه پهلو می شود.
در شیرخواران سینه پهلوی ناشی از کلامیدیا می تواند منجر به ورم ملتحمه (ورم کردن پلکها) و بیماری خفیف بدون تب، شود.
هنگامی که سینه پهلو در اثر سیاه سرفه (whooping cough) ایجاد شده باشد، ممکن است کودک حمله های سرفه ای طولانی، کبودی ناشی از کمبود اکسیژن یا ایجاد صدای معروف سیاه سرفه در هنگام نفس کشیدن را تجربه کند.
طول مدت زمان بین قرار گیری در معرض میکروب و زمان شروع بیماری، متغیر است و بستگی به عامل به وجود آورنده آن دارد مثلا در مورد ویروس سین سیشال تنفسی 4 تا 6 روز طول می کشد اما در آنفلوانزا تنها 18 تا 72 ساعت زمان می برد.
سینه پهلو چگونه تشخیص داده می شود؟
دکتر معمولا پس از معاینه، این وضعیت را تشخیص می دهد. شکل و علائم ظاهری کودک، الگوی تنفسی و علائم حیاتی و گوش کردن به صدای ریه از مواردی است که پزشک را به تشخیص، رهنمون می کند. ممکن است عکس سینه یا آزمایش خون نیز گرفته شود اما معمولا برای تشخیص نیازی به این کار نیست.
درمان سینه پهلو چگونه است؟
در بیشتر موارد، سینه پهلوی ناشی از ویروس نیازی به آنتی بیوتیک (چرک خشک کن) ندارد. سینه پهلوی باکتریایی با آنتی بیوتیک خوراکی درمان می شود. نوع آنتی بیوتیک بستگی به نوع باکتری که تصور می شود بیماری را ایجاد کرده، دارد.
داروهای ضد ویروسی در حال حاضر وجود دارند اما برای آنفلوانزا در شرایطی که زود تشخیص داده شود، نگه داشته می شوند.
اگر سینه پهلو باعث تب بالای طولانی مدت، مشکل تنفسی یا موارد زیر شود، ممکن است کودکان نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشند:
- نیاز به اکسیژن درمانی
- عفونت ریه که خطر گسترش به خون را دارد
- بیماری مزمنی که بر دستگاه ایمنی اثر می گذارد
- استفراغ به حدی که نمی توان با داروی خوراکی مصرف کرد
- تداوم سینه پهلو
- احتمال سیاه سرفه
- با بستری شدن در بیمارستان، سرم و آنتی بیوتیک تزریقی (درون رگی) و درمان های تنفسی، وضعیت کودک کنترل می شود. موارد شدید ممکن است نیاز به مراقبت های آی سی یو داشته باشند.
چگونه به کودک مبتلا به سینه پهلو، کمک کنم؟
هر کسی که دچار سینه پهلو می شود باید استراحت کند و مقدار زیادی مایعات مصرف کند تا بدن او بتواند با عفونت مقابله نماید.
اگر کودک شما دچار سینه پهلوی باکتریایی شده است و دکتر برایش چرک خشک کن نسخه کرده است، دارو را طبق دستور به او بدهید. این کار به بهبودی سریع تر کودک و جلوگیری از گسترش عفونت به دیگران کمک می کند. برای خس خس، دکتر ممکن است داروی استنشاقی توصیه کند.
پیش از این که داروی ضد سرفه به کودک بدهید، از پزشک سوال کنید چون داروهای ضد سرفه مانع تخلیه ریه ها از مخاط و پاکسازی آنها می شوند بنابراین برای سینه پهلو مفید نیستند. شربت سرفه و داروهای سرماخوردگی برای کودکان زیر شش سال نباید مصرف شوند.
دمای بدن را حداقل هر روز صبح و هر شب، بسنجید. اگر دمای بدن کودک بالای 38.9 درجه است یا دمای نوزاد زیر شش ماه بالای 38 درجه است، با پزشک تماس بگیرید.
لب ها و ناخن کودک را بررسی کنید تا مطمئن شوید سرخی طبیعی خود را دارند و اگر کبود یا خاکستری شده اند، به پزشک مراجعه کنید چون ممکن است نشانگر عدم اکسیژن رسانی مناسب، باشد.
سینه پهلو چقدر طول می کشد؟
با درمان مناسب، بیشتر انواع سینه پهلوی ناشی از باکتری ظرف یک تا دو هفته، درمان می شوند. سینه پهلوی ویروسی و مایکوپلاسما، چهار تا شش هفته زمان می برد تا کامل بهبود یابند.
آیا سینه پهلو مسری است؟
به طور کلی سینه پهلو مسری نیست اما باکتریها و ویروسهای دستگاه تنفسی فوقانی قابل انتقال هستند. هنگامی که این میکروبها از طریق مایعات بدن بیمار از دهان یا بینی خارج می شوند (به خصوص هنگام سرفه یا عطسه)، می توانند بیماری را به دیگران سرایت بدهند.
استفاده از لیوان و ظروف مشترک و تماس با لوازمی که فرد بیمار استفاده کرده است نیز منجر به سرایت سینه پهلو می شود. بنابراین کودک مبتلا به سینه پهلو را که علائمی عفونت تنفسی مثل آبریزش بینی، گلودرد، سرفه یا عطسه دارد از دیگران دور نگه دارید.
آیا می توان از سینه پهلو پیشگیری کرد؟
برخی انواع سینه پهلو را می توان با واکسن پیشگیری کرد. معمولا کودکان باید واکسن آنفلوانزای هموفیلوس و سیاه سرفه را در ابتدای دو ماهگی دریافت کنند.
واکسن آنفلوانزا برای همه کودکان سالم شش ماهه تا 19 ساله، توصیه می شود اما برای کودکانی که بیماریهای مزمن مانند اختلالات قلبی یا ریوی یا آسم دارند، اکیدا توصیه می شود.
از آنجایی که خطر عوارض جدی در کودکان زودرس بیشتر است، ممکن است درمانهای موقتی مقابله با ویروس سین سیشیال تنفسی به آنها داده شود چرا که در کودکان کم سن سینه پهلو ایجاد می کند.
برای جلوگیری از سینه پهلو در کودکانی که در معرض تماس با فرد مبتلا به برخی انواع سینه پهلو مانند سیاه سرفه قرار داشته اند، ممکن است آنتی بیوتیک داده شود. افرادی که ایدز دارند ممکن است برای جلوگیری از سینه پهلوی ناشی از Pneumocystis jirovecii ، آنتی بیوتیک دریافت کنند.
اگر فردی در خانه تان دچار عفونت گلو یا عفونت تنفسی شده است، لیوان و ظروف غذا خوری او را از افراد دیگر خانواده جدا کنید و مرتباً شستشوی دستها را با آب و صابون فراموش نکنید به خصوص هنگامی که دستمال کاغذی یا ظروفی که فرد بیمار در آنها غذا خورده است را جا به جا می کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
اگر کودک یکی از علائم سینه پهلو را دارد فورا او را به پزشک نشان بدهید به خصوص در موارد زیر:
- مشکل تنفسی دارد یا تند تند نفس می کشد.
- رنگ لبها یا ناخن هایش کبود یا خاکستری شده است.
- تب در کودکان 38.9 درجه و در مورد کودکان زیر شش ماه، تب به 38 درجه می رسد.