همه کودکان گاهی ممکن است گرفتار تب شوند. خود تب آسیبی نمیزند و ممکن است چیز خوبی باشد چون نشانه مقابله بدن با عفونت است. اما در مورد تب در کودکان زمانی که کودک نصف شب بیدار می شود در حالی که گر گرفته و عرق کرده است، نمیتوانید آن را دست کم بگیرید. در اینجا در مورد تب کودکان و این که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید، بیشتر می خوانید.
تب چیست؟
تب زمانی اتفاق می افتد که ترموستات (تنظیم کننده دما) داخلی بدن، دمای بدن را به بالاتر از حد طبیعی میرساند. هیپوتالاموس میداند دمای بدن باید حول و حوش 37 درجه سانتیگراد باشد و در شرایط نرمال به بدن پیام میدهد تا دما در همین حد بماند.
بیشتر مردم دمای بدنشان در طول روز کمی تغییر میکند. معمولا دما در صبح کمی پایین تر است و در شب کمی بالاتر است. همچنین هنگامی که کودک بازی میکند، میدود و ورزش میکند دمای بدنش تغییر می کند.
اما گاهی اوقات هیپوتالاموس بدن در واکنش به عفونت، بیماری یا دلایل دیگر، بدن را در دمای بالاتری نگه میدارد. محققان معتقدند بالا بردن دمای بدن روشی برای مقابله با میکروبهاست تا بدن را به جای نامناسبی برای آنها، تبدیل کند.
چه عواملی منجر به تب کردن می شوند؟
باید بدانید تب به خودی خود بیماری محسوب نمی شود بلکه هشدار دهنده مشکل اصلی است. تب در اثر چند عامل ایجاد می شود:
عفونت - بیشتر موارد تب حاصل عفونت یا بیماری ها هستند. تب به بدن کمک میکند با تحریک مکانیسم دفاعی بدن در مقابل عفونت بایستد .
پوشش بیش از حد - نوزادان در صورتی که بیش از حد لباس پوشانده شوند یا در محیط گرم باشند چون هنوز بدنشان نمیتواند دمای خود را تنظیم کند، تب میکنند. اما از آنجایی که تب در نوزادان تازه متولد شده میتواند نشان دهنده عفونت جدی باشد، حتی نوزادانی که پوشش بیش از حد دارند و تب کرده اند هم باید به پزشک نشان داده شوند.
ایمنی با واکسن - کودکانی که واکسن زده اند گاهی دچار تب خفیف می شوند.
اگر چه دندان در آوردن میتواند کمی دمای بدن را بالا ببرد اما اگر دمای بدن کودک بالای 37.8 درجه شده است عامل آن دندان در آوردن نیست.
چه زمانی تب کودک نشان دهنده مشکل جدی است؟
در کودکان سالم همه موارد تب لازم نیست درمان شوند بلکه تنها تب بالا یا طولانی باید بررسی شود. دکتر با توجه به دمای بدن کودک، سن او و ضعیت سلامتی او تصمیم میگیرد آیا لازم است تب درمان شود یا نه.
کودکانی که تب پایینتر از 38.9 درجه سانتیگراد دارند اغلب نیازی به دارو ندارند مگر این که بیقراری کنند. فقط یک استثناء مهم وجود دارد: اگر نوزاد سه ماه یا کمتر از سه ماه سن دارد و دمای مقعدی او 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر است، فورا او را به پزشک نشان بدهید. حتی تب خفیف در این سن میتواند نشانه عفونت جدی باشد.
اگر کودک بین 3 ماه تا 3 سال سن دارد و تب 39 درجه یا بالاتر دارد، او را نزد پزشک ببرید تا ارزیابی شود. برای کودکان بزرگتر باید رفتار و میزان فعالیت کودک را هم در نظر بگیرید تا متوجه شوید آیا بیماری خفیف عامل آن است یا لازم است کودک را به پزشک نشان بدهید.
در موارد زیر، احتمالا چنین وضعیتی جدی نیست:
- کودک هنوز علاقه به بازی کردن دارد
- کودک خوب غذا میخورد و مینوشد
- کودک کاملا هوشیار است و لبخند میزند
- رنگ پوست او طبیعی است
- هنگامی که دمای بدنش پایین می آید، خوب به نظر میرسد
برای کودکی که تب دارد و تمایلی به خوردن ندارد زیاد نگران نشوید. این اتفاق در عفونتهایی که تب ایجاد میکنند بسیار شایع است. برای کودکانی که طبق روال همیشه مایعات مینوشند و ادرار میکنند، غذا نخوردن به اندازه همیشه، جای نگرانی ندارد.
از کجا بدانیم کودک تب کرده است؟
بوسه آرام بر پیشانی یا دست اغلب شما را از تب کودک آگاه میکند. با این حال این روش سنجیدن دمای بدن دقیق نیست. برای این که بدانید کودک تب دارد یا نه، از تب سنج دیجیتالی مطمئن استفاده کنید. هنگامی که دمای کودک برابر یا بالاتر از مقادیر زیر باشد، کودک تب دارد:
- دمای دهان 37.8 درجه
- دمای مقعد 38 درجه
- دمای زیر بغل 37.2 درجه
اما مقدار تب به شما نمیگوید چقدر فرزندتان بیمار است. یک سرما خوردگی ساده یا عفونت ویروسی دیگر گاهی باعث تب بالا (نزدیک 40 درجه) میشود اما این معمولا به معنی وجود مشکل جدی نیست. در حقیقت عفونت جدی به خصوص در نوزادان معمولا بدون تب یا حتی با افت دمای بدن (زیر 36.1 درجه) همراه است.
از آنجایی که تب ممکن است بالا برود و پایین بیاید، ممکن است کودک با افت دمای بدن لرز کند. همچنین ممکن است عرق کند تا حرارت اضافی بدن پایین بیاید و بدن خنک شود.
گاهی اوقات کودکی که تب دارد، تنفسش سریعتر از حالت معمول میشود و ضربان قلبش تند تر میشود. اگر دلبندتان مشکل تنفسی پیدا کرده، سریعتر از حد معمول نفس میکشد یا پس از پایین آمدن تب هنوز تنفسش تند است او را به پزشک نشان بدهید.
از کجا بفهمم کودکم بهتر شده است؟
همه تب ها نیازی به درمان ندارند و در بیشتر موراد تب تنها در صورتی درمان میشود که کودک را آزار میدهد. در اینجا روشهایی برای آرام کردن علائمی که اغلب همراه با تب تجربه میشوند، آمده است:
مصرف دارو
اگر کودک بهانه گیری میکند یا اذیت میشود، استامینوفن یا ایبوپروفن بر اساس توصیه های مربوط به سن یا وزن، به او بدهید. هرگز به کودک آسپیرین ندهید چون ممکن است منجر به وضعیت مرگبار و نادری به نام سندرم ری شود. اگر نمیدانید دوز توصیه شده برای کودکتان چیست یا کودک شما زیر 2 سال سن دارد، با پزشک تماس بگیرید.
نوزادان زیر دو ماه نباید هیچ دارویی برای پایین آوردن تب استفاده کنند مگر این که پزشک وضعیت کودک را ارزیابی کرده باشد. اگر کودک هر گونه مشکل پزشکی دارد، پیش از هر کاری با پزشک او مشورت کنید تا بدانید بهترین دارو برای او چیست. به خاطر داشته باشید داروهای تب بر موقتا تب را پایین می آورند اما معمولا دمای بدن را به سطح نرمال نمیرسانند و عامل اصلی به وجود آوردنده تب را درمان نمی کنند.
درمان های خانگی تب در کودکان
برای درمان تب در کودکان لباسهای نخی و نازک به کودک بپوشانید و او را با ملافه نازک یا پتوی نازک بپوشانید. پوشش بیش از حد کودکی که تب دارد باعث میشود حرارت بدن کم نشود و دما بالا برود. اتاق کودک را در دمای مناسب (نه گرم نه سرد) نگه دارید.
برخی والدین از دستمال یا اسفنج آغشته به آب ولرم برای پایین آوردن تب استفاده می کنند. این روش نیز تنها موقتا موثر است (اگر تاثیری داشته باشد). در واقع این کار باعث میشود کودک اذیت شود. هرگز از مالیدن الکل یا یخ به بدن کودک استفاده نکنید. الکل اگر از سطح پوست جذب شود مسمومیت ایجاد میکند و یخ باعث لرز گرفتن کودک میشود که دمای بدن را باز هم بیشتر میکند.
مقدار کافی مایعات به فرزندتان بدهید تا از بی آب شدن بدنش جلوگیری شود چون تب باعث میشود مایعات سریعتر از بدنش دفع شوند. آب، سوپ، بستنی یخی و ژله برای تامین آب خوب هستند. از دادن نوشیدنی های کافئین دار مثل نوشابه و چای خودداری کنید چون با افزایش ادرار آب بیشتری از بدن بیرون میکشند و بدن بیشتر بی آب می شود.
اگر کودک استفراغ یا اسهال هم دارد، از دکتر بپرسید آیا نیاز به محلول الکترولیت (او آر اس) دارد یا نه. نوشیدنیهای گاز دار به کودک ندهید چرا که ترکیبات آنها برای کودکان کم سن مناسب نیست و قند زیاد آنها باعث بدتر شدن اسهال می شود. مصرف میوه و آبمیوه را هم در این مدت محدود کنید.
به طور کلی بگذارید کودک هر چه که میخواهد بخورد (به مقدار معقول) اما او را مجبور به خوردن چیزی که دوست ندارد نکنید.
کودک باید به اندازه کافی استراحت داشته باشد. لازم نیست تمام روز را در بستر بماند. بهتر است کودکی که تب دارد را به مدرسه یا مهد نفرستید. با کاهش دمای بدن به سطح نرمال و حفظ آن طی 24 ساعت، می توانید دوباره او را به مهد یا مدرسه بفرستید.
در چه صورت به پزشک مراجعه کنم؟
مقدار دقیق تب که نیاز به مراجعه به پزشک دارد، به سن کودک، بیماری و علائم دیگر او بستگی دارد. به طور کلی نوزادان زیر سه ماه را که دمای مقعدی شان38 درجا یا بالاتر است و کودکان بزرگتر را که دمای بدنشان 39 درجه به بالا است نزد پزشک ببرید. همچنین در مورد کودکان بزرگتر که تب پایین تراز 39 درجه دارند و علائم زیر را دارند نیز باید به پزشک مراجعه کنید:
- از خوردن مایعات امتناع میکند یا به قدری بیمار است که نمیتواند مایعات کافی بخورد
- اسهال یا استفراغ مکرر دارد
- علائم کم آبی بدن (کم شدن دفعات ادرار، نریختن اشک در هنگام گریه، کاهش هوشیاری و کاهش تحرک نسبت به همیشه) دارد
- از مشکل خاصی شکایت میکند مانند گلودرد یا گوش درد
- پس از 24 ساعت (در کودکان زیر 2 سال) یا پس از 72 ساعت (در کودکان بالای 2 سال) هنوز تب دارد
- زیاد تب میکند حتی اگر تنها چند ساعت هر شب طول می کشد
- مشکل پزشکی مزمن مانند بیماری قلبی، سرطان، لوپوس یا بیماری سلولهای داسی شکل دارد
- علائم یا ضایعات پوستی دارد
- درد در حین ادرار دارد
در موارد زیر به اورژانس مراجعه کنید
- گریه کودک متوقف نمی شود
- به شدت بهانه گیر یا تحریک پذیر شده است
- بی حالی و کسالت دارد
- جوش یا لکه های بنفش که شبیه کبودی هستند روی پوست ظاهر شده اند (که قبل از بیماری، نبوده اند)
- کبودی لبها، زبان یا ناخن
- فرو رفتگی ملاج سر نوزاد
- سفتی گردن
- سردرد شدید
- شل بودن یا امتناع از حرکت
- مشکل تنفسی که با وجود باز بودن بینی بهتر نمی شود
- آبریزش دهان و خمیدگی به جلو
- تشنج
- دل درد متوسط تا شدید