دراین مقاله به نکته ای مهم و تعیین کننده در تشخیص و کنترل آسم کودکی به عنوان یکی از شایع ترین اختلالات مزمن دوران کودکی همراه با محدودیت های فیزیکی ورشدی همراه با نیاز به درمان طولانی مدت و گاه مادام العمر با استفاده از انواع داروهای خوراکی و استنشاقی بر پایه ی استفاده طولانی مدت از داروهای کورتونی و باز کننده ی برونش اشاره خواهیم داشت که توجه به ان میتواند بسیاری از مبتلایان به آسم کودکی رابه وضعیت سلامت جسمانی و روانی طبیعی بازگرداند.
در ابتدا لازم است تعریفی کوتاه و مختصر ازاسم برونشیال ارایه گردد بر پایه ی فیزیولوزیک و علامت شناسی آسم به تحریک پذیری بیش از حد و واکنش مجاری تنفسی تحتانی (برونش ها و برونشیول ها) به علت انقباض عضلات صاف جداره ی این مجاری در واکنش به یک عامل آلرژی زا و محرک مانند سرما، گرد و خاک، ذرات معلق در هوا، گرده های گیاهی، مایت ها و قارچ های محیط زیست فرد و..... گفته می شود که در نتنیجه این انقباض عضلانی مجاری هوایی دچار تنگی و درموارد شدید انسداد می شوند و از ورود و خروج طبیعی هوا به داخل بافت ریه ها و تبادل اکسیژن به صورت طبیعی ممانعت به عمل می آورند که این تنگی باعث بروز علایم در فرد مبتلا مانند سرفه، خس خس سینه، تنگی نفس، احساس ضعف و خستگی و کمبود اکسیژن بافتی و مغزی و کاهش در فعالیت طبیعی ارگان های داخلی بدن و مغز و... می گردد که البته در این مواقع لزوم استفاده از داروهای باز کننده ی برونش ها و ضد التهاب مجاری تنفسی بر پایه ی کورتون تنها راه مقابله و از بین بردن علایم در فرد بیمار می باشد و صد البته استفاده از کورتون به عنوان اصلی ترین عامل ضد التهاب و از بین برنده ی تنگی مجاری کوچک تنفسی نه تنها الزامی است . بلکه در اغلب موارد تنها راه کنترل التهاب مجاری تنفسی نیز می باشد درکنار آن استفاده از باز کننده های برونش مانند سالبوتامول و انواع دیگر داروهای ضداسپاسم ریوی نیز ضروری خواهد بود تشخیص اسم ریوی بر پایه ی علایم بالینی و ازمان این علایم واز اواخر دوران شیر خوارگی در کودکان می باشد و انجام آزمایشات بالینی و پاراکلینیکی مانند تصویر برداری از ریه ها و تست های تنفسی و تست های حساسیت تکمیل کننده ی تشخیص و جهت تعیین شدت و پاسخ به درمان دارویی دربیماران خواهد بود.
اما نکته ی اساسی در این بین همپوشانی شدید و بسیار نزدیک علایم رفلاکس معده ی شیرخواران و کودکان با آسم کودکی می باشد که همانطور که در مقالات پیشین نیز عنوان شد در سالهای اخیر با توجه به اهتمام بیشتر در خصوص شناخت، کنترل و طبقه بندی رفلاکس معده ی کودکان وتوجه روز افزون پزشکان و محققان بر این مهم که علت تحریک مجاری تنفسی در بسیاری از کودکان دارای رفلاکس معده میکرواسپیراسیون محتویات معده و مری به مجاری تنفسی وبرونش ها و نهایتاً برونشیول های سیستم تنفسی می باشد و این کودکان در واکنش به تحریک مداوم و گاه بسیار شدید مجاری تنفسی با محتویات اسیدی معده در طول دوران نوزادی و شیرخوارگی مبتلا به تحریک پذیری بیش از حد سیستم تنفسی میگردند این حقیقت را اشکار نموده است که درواقع علل بسیاری از حملات آسم کودکی رفلاکس مخفی معده و صدمات مخاطی ناشی از تماس طولانی مدت این مجاری و مخاط آن ها با اسید معده می باشد.
لذا بازنگری سوابق پزشکی کودکان مبتلا به آسم ریوی بخصوص انواع آسم فعالیتی و اسم های علامت دار در طول خواب شبانه این مهم را اثبات نمود که در نیمی از موارد آسم کودکی در واقع علت زمینه ای رفلاکس معده ی مخفی یا علامت دار ولی کنترل نشده ی معده بوده است و با این رویکرد جدید بسیاری از کودکان با تشخیص آسم کودکی و تحت درمان برای آسم با کنترل رفلاکس معده نه تنها از علایم آسم رهایی میابند بلکه برای کنترل آنان نیاز به مصرف دارو های کورتونی و افشانه های تنفسی وبازکننده ی ریه نیز نمی باشد وبا کنترل رفلاکس معده این کودکان درزمانی بسیار کوتاه بدون علامت گشته و پزشک می تواند داروهای مربوط به آسم را دراین کودکان قطع نماید.
لذا نگارنده توصیه می نماید تمام کودکان بالای دوسال با سابقه ی آسم ریوی و تحت درمان با دارو بیش از 3 تا 6 ماه که درسابقه ی نوزادی و شیرخوارگی خود علایم رفلاکس معده را داشته اند ( کودکانی که تشخیص رفلاکس داشته و تحت درمان بوده یا کودکانی که تشخیص به موقع نداشته اند و تحت کنترل نبوده ودرابتدای سال دوم و بعد از ان با تشخیص آسم کودکی تحت درمان قرار گرفته اند) یا دارای علایم رفلاکس معده ی کودکی همراه با علایم آسم ریوی می باشند مانند سرفه های شبانه، بوی بد دهان، خواب های نا آرام و همراه با کابوس و بی قراری در طول خواب، تمایل غیر عادی به خوابیدن درمحل های سرد و سفت و خوردن آب و یخ در طول روز و شب هنگام، دندان قروچه، پوسیدگی بیش از 5 دندان دراوایل کودکی، تحریک پذیری و پرخاشگری در طول روز، دارای سابقه ی پولیپ بینی یا لوزه های بزرگ جراحی شده یا نشده، دست های مشت کرده در هنگام خواب همراه با سرفه های ابتدای خواب و صبح هنگام و صحبت کردن در خواب، بیش فعال یا عصبی و... و کوکانی که علایم گوارشی را تجربه و بیان می دارند مانند درد های مزمن شکمی و سوزش سردل و احساس تهوع هنگام دیدن یا بو کشیدن غذا و تهوع هنگام حرکت یا سرفه های همراه با درد پهلوها هنگام خندیدن و جیغ زدن و...لازم است توسط پزشک شان مورد بازبینی مجدد از نظر فعال بودن رفلاکس معده قرار گیرند ودرصورت صلاحدید پزشکشان با انجام بررسی های معمول رفلاکس معده همچون استروبوسکوپی، اندوسکوپی، عکسبرداری رنگی از مری و معده (باریوم میل) واندازه گیری اسید انتهای مری و... رفلاکس معده به عنوان عامل بروز حملات واکنشی در ریه ها تایید یا رد کردد تا درصورت تایید رفلاکس معده با درمان کوتاه مدت و اختصاصی رفلاکس معده از علایم آاسم ریوی و استفاده نابجا از داروهای باز کننده ی برونش و کورتون ها درامان بمانند و صد البته به فعالیت های روزانه و مورد علاقه ی کودکان و رفع محدودیت های جسمی خود باز گردند با امید به این که از این طریق بتوان نیمی از کودکان آسمی را به جای کنترل آسم درمان نمود و این کودکان را به زندگی طبیعی خود باز گرداند.
دوستدار شما دکتر بهروز مقدادی