آنچه والدین باید درباره تغذیه و رشد کودک بدانند

وزن سالم اولین نشانه سلامتی و رشد کودک است. از بدو تولد تا یک سالگی باید کودک حداقل ماهی یک بار وزن شود و از یک تا دو سالگی باید حداقل هر سه ماه یک بار وزن کشی کودک انجام شود. هر بار که کودک را به درمانگاه یا سایر مراکز سلامت میبرید باید وزن او اندازه گیری شود. با این کار هر گونه مشکل رشد در کودکان زود شناسایی می شود و اقدامات لازم صورت می گیرد.

همچنین در صورتی که کودک سریعتر از حد طبیعی وزن بگیرد باید وضعیت او بررسی شود. وزن کودک نسبت به سن و قد او سنجیده می شود تا مشخص شود اضافه وزن دارد یا خیر.

اگر کودکی اضافه وزن یا کمبود وزن داشته باشد باید برنامه غذایی او بررسی شود.

کودکی که در شش ماه اول زندگی تنها از شیر مادر تغذیه می کند، معمولا رشد خوبی در این زمان دارد. شیر مادر به محافظت از کودک در مقابل بیماریها کمک کرده و رشد ذهنی و بدنی او را تضمین می کند. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه شده اند بهتر از نوزادان دیگر یاد می گیرند.

از شش ماهگی کودک باید در کنار شیر مادر، مواد غذایی متنوعی دریافت کند تا رشد سالمی داشته باشد.

در هر بار وزن کشی کودک، باید رشد او در جدول رشد به صورت یک نقطه علامت زده شود و نقاط به دست آمده به هم وصل شوند تا منحنی رشد به دست بیاید. منحنی رشد نحوه رشد کودک را نشان میدهد. اگر منحنی رو به بالا باشد کودک وضعیت خوبی دارد و اگر صاف و یا رو به پایین باید علت آن مشخص شود.

کودک نه تنها باید به وزن مناسب برسد بلکه قد او نیز باید مناسب باشد. قد کودک به خصوص در دو سال اول زندگی تحت تاثیر عواملی همچون تغذیه خوب، مراقبت و بهداشت است. اگر مادر در دوران بارداری تغذیه مناسبی نداشته باشد کودک تازه متولد شده او ممکن است کوتاه قد شود. این امر کودک را در خطر کوتاهی قد یا کوتولگی در بزرگسالی قرار می دهد. وزن کم در هنگام تولد به این معنی است که باید توجه ویژه ای به تغذیه و مراقبت از رشد کودک معطوف شود.

کودکی که در یکی دو ماه اول وزن کافی نمی گیرد، ممکن است به غذایی با حجم بیشتر یا مغذی تر یا وعده های بیشتر نیاز داشته باشد. همچنین ممکن است کودک بیمار باشد یا نیاز به توجه بیشتری در هنگام غذا خوردن داشته باشد. والدین باید علت مشکل را زود شناسایی کنند و به اصلاح آن اقدام نمایند.

در اینجا به برخی سوالات مهمی که از والدین پرسیده می شود تا علت مشکل رشد کودک مشخص شود، اشاره می کنیم.

آیا تعداد وعده های غذایی کودک کافیست؟

کودک 6 تا 8 ماهه علاوه بر شیر مادر به دو تا سه وعده غذایی در روز و از 9 ماهگی به سه تا چهار وعده غذایی در روز نیاز دارد. میان وعده های مغذی مانند میوه یا مغزهای گیاهی یک تا دو مرتبه در روز لازم است. کودکی که دچار تاخیر در رشد یا معلولیت است ممکن است نیاز به کمک و زمان بیشتر برای غذا خوردن داشته باشد.

آیا کودک به اندازه کافی غذا دریافت می کند؟

کودک 6 تا 8 ماهه در ابتدا باید در هر وعده غذایی 2 تا 3 قاشق کامل غذا دریافت کند و این مقدار به تدریج به یک فنجان افزایش پیدا کند به طوری که یک کودک 9 تا 12 ماهه به دریافت یک فنجان غذا در هر وعده غذایی نیاز دارد. کودک 12 تا 23 ماهه در هر وعده باید نزدیک به یک لیوان (250 میلی لیتر) از غذای خانواده مصرف نماید. کودکان 2 ساله و بزرگتر باید حداقل یک لیوان غذا در هر وعده غذایی دریافت کنند. اگر کودک غذایش را تمام کرده و غذای بیشتری طلب کرد باید غذای بیشتری به او بدهید.

آیا وعده های غذایی کودک حاوی مواد پر انرژی و مناسب رشد هست؟

غذاهایی که به رشد کودک کمک میکنند عبارتند از حبوبات، ماهی، تخم مرغ، گوشت، لبنیات، غلات. مصرف غذاهای بر پایه حیوانی در رژیم غذایی مهم است. مقدار کمی چربی می تواند انرژی خوبی ایجاد کند. روغن پالم قرمز یا سایر روغنهای خوراکی غنی از ویتامین منابع خوبی برای انرژی کودک هستند. غذاهای مناسب برای رشد برای اطمینان از وزن و قد طبیعی در کودک اهمیت دارند. غذاهایی مانند غذاهای چرب بسیار فراوری شده یا میان وعده های شیرین ویتامین و مواد معدنی زیادی ندارند و ممکن است موجب اضافه وزن زیاد کودک شوند بدون این که قد او به همان نسبت بلند شود.

آیا کودک از خوردن امتناع می کند؟

اگر به نظر میرسد کودک طعم غذای خاصی را دوست ندارد، غذاهای دیگری به او پیشنهاد کنید. غذاهای جدید را باید به تدریج به او معرفی کنید.

آیا کودک بیمار است؟

کودک بیمار نیاز به تشویق به خوردن وعده های غذایی بیشتر با حجم کمتر دارد. کودک بیمار باید به دفعات بیشتری شیر مادر دریافت کند. کودک پس از بیماری باید مدتی بیشتر از حد معمول بخورد تا وزن از دست رفته را جبران نماید و سطح انرژی او بازگردد. اگر کودک مرتبا بیمار میشود باید پزشک اطفال وضعیت او را بررسی کند.

آیا غذای کودک ویتامین آ کافی دارد؟

شیر مادر سرشار از ویتامین آ است. غذاهای دیگر حاوی ویتامین آ عبارتند از جگر، تخم مرغ، محصولات لبنی، روغن پالم قرمز، سبزیجات و میوه های زرد و نارنجی و سبزیجات برگی. اگر این غذاها را کودک به مقدار کافی مصرف نمی کند ممکن است مجبور به مصرف مکمل ویتامین آ (به شکل قرص یا شربت) باشید. در این باره پزشک اطفال باید تصمیم بگیرد.

آیا کودک از شیر مادر تغذیه نمی کند؟

اگر به کودک جایگزین های شیر مادر مانند شیر خشک می دهید، باید لیوان یا ظرف تمیز برای این منظور استفاده کنید.

آیا آلودگی را از غذا دور نگه داشته اید؟

اگر چنین نباشد کودک به دفعات بیمار می شود. غذاهای خام باید با آب تمیز و مطمئن شسته یا پخته شوند. غذاهای پختنی باید زود مصرف شوند. باقی مانده غذا باید به دقت نگهداری شود و پیش از مصرف باید خوب داغ شود.

آیا آبی که به کودک می دهید تمیز است؟

آب تمیز برای سلامت کودک حیاتی است. آب باید از منبع مطمئنی تهیه شود و در ظرف تمیز و درب دار نگهداری شود. آب لوله کشی حاوی کلر بوده و کنترل شده و تمیز است. آب استخرها، رودخانه ها، چشمه ها و چاهها را به کودک ندهید چرا که باید این آبها ضد عفونی و تصفیه شوند. برای مصرف این آبها باید آن را فیلتر کرده بجوشانید و کلر یا مواد ضد عفونی کننده بی خطر دیگر مانند نور مستقیم آفتاب استفاده کنید.

آیا کودک را با کودکان دیگر زیاد تنها می گذارید؟

اگر چنین است باید هنگامی که کودکان را تنها میگذارید از یک بزرگسال دیگر بخواهید مراقب آنها باشند.

                                                                                                                                                                                       دوستدار شما دکتر بهروز مقدادی