بیشتر نوزادان گاهی چیزی که خورده اند را بالا می آورند. حتی ممکن است چند مرتبه در روز نوزاد استفراغ کند اما در شرایطی که استفراغ همراه با علائم دیگری باشد یا مشکلات دیگری برای کودک ایجاد نماید، ممکن است عامل آن رفلاکس اسید باشد. به رفلاکس اسید به آن رفلاکس معده یا بیماری رفلاکس معده مری (GERD) نیز گفته میشود. اما از کجا بفهمیم نوزاد دچار رفلاکس شده است؟
علائم و نشانه های رفلاکس معده در نوزادان و کودکان
ممکن است تصور کنید رفلاکس معده یک بیماری بزرگسالانه است اما در نوزادان و کودکان نیز ممکن است اتفاق بیفتد. شایعترین علائم رفلاکس معده در کودکان به صورت زیر است:
- استفراغ مکرر
- سرفه هایی که برطرف نمیشود
- امتناع از غذا خوردن یا به سختی خوردن (ممکن است کودک عُق بزند)
- گریه کردن در حین خوردن یا پس از آن
- سوزش معده، دل درد یا نفخ
چه عواملی باعث رفلاکس اسید در نوزادان و کودکان میشوند؟
رفلاکس زمانی اتفاق می افتد که اسید و غذایی که داخل معده وجود دارد به سمت بالا (مری) بازگردد. حتی گاهی اوقات ممکن است این مواد تا دهان بالا بیاید.
بیشتر نوزادانی که رفلاکس دارند از نظر سلامتی مشکلی ندارند بلکه تنها این بخش از دستگاه گوارش آنها هنوز تکامل نیافته است. معمولا به مرور زمان تا سن یک سالگی مشکل رفلاکس این کودکان برطرف میشود.
در کودکان بزرگتر عوامل رفلاکس معده متفاوت از نوزادان و بزرگسالان است. در بیشتر موارد زمانی رفلاکس در این گروه سنی اتفاق می افتد که دریچه عضلانی بین معده و مری شل شده یا فشار در زیر دریچه بالا میرود.
رفلاکس معده چگونه تشخیص داده میشود؟
معمولا پزشک میتواند بر اساس علائمی که شما توصیف میکنید و سابقه پزشکی کودک بیماری را تشخیص دهد، به خصوص در صورتی که مشکل مرتب اتفاق بیفتد و باعث نا آرامی کودک شود. گاهی اوقات نیز ممکن است به آزمایشهای بیشتری نیاز باشد. از جمله آزمایشهایی که برای تشخیص رفلاکس معده ممکن است توصیه شود به صورت زیر است:
بلع باریوم یا رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی: این آزمایش نوع خاصی از عکسبرداری اشعه ایکس است که در آن کودک مواد گچ مانندی را میبلعد تا مری، معده و بخش بالایی روده کوچک او در تصویر متمایز و مشخص شود. این آزمایش نشان میدهد آیا انسداد یا باریک شدگی در این نواحی وجود دارد یا خیر.
پروب pH: کودک یک لوله باریک و بلندی که در نوک آن یک پروب قرار دارد میبلعد. این لوله به مدت 24 ساعت در مری می ماند تا میزان اسید معده را اندازه گیری کند. در صورتی که کودک مشکلات تنفسی داشته باشد این آزمایش به پزشک کمک میکند متوجه شود عامل آن رفلاکس اسید است یا خیر.
آندوسکپی بخش فوقانی دستگاه گوارش: در این آزمایش لوله باریک انعطاف پذیری استفاده میشود که در سر آن یک لامپ و دوربین کوچکی تعبیه شده است. پزشک به کمک این لوله مستقیما داخل مری، معده و بخش بالایی روده کوچک را میتواند ببیند.
ارزیابی تخلیه معده: کودک شیر یا غذای حاوی نوعی ماده شیمیایی رادیواکتیو مینوشد و یک دوربین مخصوص، ماده شیمیایی بلعیده شده را در دستگاه گوارش او ردیابی میکند. این آزمایش سرعت تخلیه معده و وارد شدن محتویات آن به روده را مشخص میکند. در صورتی که رفلاکس معده اتفاق بیفتد معده به کندی تخلیه میشود بنابراین رفلاکس تشخیص داده میشود.
درمان رفلاکس معده در نوزادان و کودکان
برای کمک به کودک تغییراتی در سبک زندگی او باید ایجاد کنید.
در مورد نوزادان:
- ناحیه سر تختخواب یا گهواره کودک را بلند کنید (به صورتی که سر او در ارتفاع بالاتری نسبت به بدن قرار داشته باشد)
- تا سی دقیقه پس از غذا خوردن کودک نباید دراز بکشد
- محتوای شیشه شیر کودک را با غلات آماده مخصوص کودک، غلیظ کنید اما پیش از این کار حتما با پزشک کودک مشورت کنید
- برنامه زمانی غذا خوردن کودک را تغییر دهید
- در صورتی که پزشک او اجازه میدهد غذاهای جامد به او بدهید
در مورد کودکان بزرگتر:
- هنگام خواب سر آنها را بالاتر از بدن قرار دهید
- حداقل تا 2 ساعت پس از غذا خوردن، نباید کودک دراز بکشد
- به جای سه وعده غذایی حجیم، تعداد وعده های غذایی را بیشتر و حجم آنها را کمتر کنید
- مصرف هر گونه غذا و نوشیدنی را که به نظر میرسد رفلاکس معده کودک را تشدید میکند، محدود کنید
- او را به ورزش منظم ترغیب و تشویق نمایید
درمان دارویی رفلاکس معده
در صورتی که با این تغییرات رفلاکس درمان نشد ممکن است پزشک دارو برای کودک تجویز نماید. معمولا سایمتیکون یا آنتی اسید کربنات کلسیم برای او تجویز میشود. همچنین ممکن است دارویی برای کمک به کاهش اسید معده تجویز شود. اما محققان هنوز مطمئن نیستند این داروها رفلاکس نوزادان را نیز برطرف مینماید یا خیر.
در بیشتر موارد مصرف داروهای آنتی اسید و ضد نفخ بی خطر است. داروهای آنتی اسید اگر در دوز بالا مصرف شود ممکن است عوارضی مانند اسهال ایجاد نماید. در صورتی که کودک به مدت طولانی دوز زیادی از داروهای آنتی اسید را مصرف کرده باشد ممکن است در خطر بیشتر نازک شدن استخوانها (راشیتیسم) یا کمبود ویتامین ب 12 قرار بگیرد.
درمان جراحی رفلاکس معده
اکثر کودکان نیازی به جراحی پیدا نمیکنند اما در صورتی که هیچ یک از این موارد در درمان رفلاکس معده کودک موثر نبوده یا کودک در اثر رفلاکس معده به مشکلات تنفسی، ذات الریه (سینه پهلو) یا مشکلات جدی دیگری مبتلا شده باشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
متداولترین نوع جراحی درمان رفلاکس معده در کودکان روشی است که در آن جراح بخش بالایی معده را دور مری را میپیچد تا دریچه ای تشکیل شود که با فشرده شدن معده بسته میشود و مانع برگشتن محتویات معده به سمت مری میشود.