همانطور که میدانید رفلاکس معده در نوزادان و شیرخواران به عنوان شایع ترین اختلال گوارشی مورد توجه پزشکان و محققین بوده و همواره سعی برآن بوده است تا با کنترل کامل و به موقع علایم و عوارض ناشی از برگشت محتویات اسیدی معده به مری و دهان نوزاد و شیرخوار شرایط مناسب تری را برای رشد و سلامت این نوزادان در سال های بعد زندگی فراهم گردد. در 70 درصد نوزادان در جوامع صنعتی رفلاکس معده علت اصلی بی قراری و اختلال رشد این گروه سنی مطرح می باشد که اغلب این نوزادان با رعایت شرایط آنتی رفلاکس و بدون مصرف داروهای انتی اسید و آنتی رفلاکس بهبود خواهند یافت و در درصد کمی از این نوزادان لازم است که برای کنترل علایم و پیشگیری از عوارض ریفلاکس معده از داروهای موجود استفاده گردد. در این خصوص رعایت شرایط آنتی رفلاکس در هر حالت درمان اصلی برای نوزاد خواهد بود.
- اولین و مهمترین شرط کنترل رفلاکس جلوگیری از پرخوری در نوزاد است و متاسفانه در بسیاری موارد برداشت اشتباه از وظیفه والدین در تغذیه نوزاد که فراهم نمودن غذای سالم و متناسب با سن و شرایط کودک است منجر به تشویق والدین به افزایش میزان تغذیه نوزاد و شیرخوار با هدف تپل کردن غیر منطقی کودک و راضی نگه داشتن اطرافیان می گردد که این مورد اصلی ترین علت شکست در درمان کامل و به موقع رفلاکس معده دراین کودکان خواهد بود. پس لازم است تغذیه شیرخوار مبتلا به رفلاکس معده بر پایه تغذیه در حد تحمل در وعده های زیاد و حجم کم برنامه ریزی شود. معمولاً تغذیه به مدت 5 دقیقه از سینه یا 30 تا 45 سی سی شیرکمکی هر 1/5 ساعت درماه اول و 5 تا 10 دقیقه سینه یا 45 تا 60 سی سی شیرخشک هر 1/5 ساعت در ماه دوم و 5 تا 10 دقیقه سینه یا 60 تا 75 سی سی شیرخشک هر 1/5 ساعت در ماه سوم و 60 تا 75 سی سی درماه چهارم از حملات رفلاکس در بیش از 70 درصد کودکان جلوگیری خواهد نمود.
- شیردهی دروضعیت نشسته در بغل و نگهداشتن شیرخوار در وضعیت نشسته یا ایستاده در بغل به مدت 20 دقیقه بعد از هر بار شیردهی نیز از شرایط اصلی انتی رفلاکس در کودکان مبتلا میباشد. دراین مدت با مالیدن پشت و بین دو کتف شیرخوار و بدون تکان دادن وی شرایط را برای آروغ زدن کودک فراهم خواهید نمود ولی اگر کودک دراین مدت آروغ نزد جای نگرانی ندارد و می توانید بعد از آن کودک را درجای مناسب برای خواب بگذارید.
- محل مناسب خواب شیرخواران رفلاکسی باید دارای 3 شرط اساسی باشد که رعایت ان از حملات درد و بی قراری و برگشت شیر در کودک قطعا" خواهد کاست. این 3 شرط شامل محل خنک، سفت و شیبدار می باشد به این صورت که محل خواب کودک باید دارای تشک سفت و مناسب با شیب 15 تا 30 درجه و دمای محیطی 19 تا 24 درجه سانتی گراد باشد تا در این وضعیت میزان رفلاکس شیر به مداقل ممکن کاهش یابد. بالابردن دمای محیط به بیش از 24 درجه با دلایلی چون جلوگیری از سرماخوردگی نه تنها باعث جلوگیری از سرماخوردگی نمی گردد بلکه خود عاملی برای بی قراری کودک و سبک شدن خواب کودک خواهد بود.
- در صورتی که بعد از تغذیه با رعایت زمان و میزان مناسب از سینه یا شیشه احساس نمودید که کودک همچنان تمایل به ادامه خوردن دارد با استفاده از پستانک های مناسب یا میزان 30 میلی لیتر آب جوشیده ولرم با کمی نبات سفید و 3 قطره افشره نعناع مخلوط با اب از احساس گرسنگی کاذب و درد ناشی از نفخ شکم و پرخوری در کودک بکاهید قطعاً به زودی شیرخوار با ابن برنامه شیردهی هماهنگ خواهد شد.
- رعایت رزیم غذایی مادر و عدم استفاده از شیر و لبنیات گاوی و گوشت گاوی همراه با شکلات و گوجه فرنگی خام تا زمان شروع تغذیه کمکی شیرخوار از شرایط دیگر آنتی رفلاکس شمرده می شود .
- درصورتی که فشار شیر سینه یا حجم شیرمادر بیشتر از حد تحمل شیرخوار می باشد و باعث پرشدن بیش از حد دهان شیرخوار و بروز علایم تنفسی مانند سرفه و احساس خفگی در کودک حین شیردهی می گردد. با تخلیه ابتدای شیر سینه و کنترل حجم شیر خروجی با فشار دست مخالف بالای نیپل سینه میتوان حجم خروجی شیر راکنترل نمود و درصورتی که کودک با شیشه تغذیه می شود، می توان با انتخاب سرشیشه مناسب و شیشه ضد رفلاکس به این مهم توجه نمود.
- درصورتی که شیرخوار مبتلا به رفلاکس معده متوسط تا شدید آلرژیک باشد و حملات رفلاکس معده با درد و بی قراری غیر معمول شیرخوارگی همراه باشد، استفاده از شیرخشک های رژیمی درکنار شیرمادر و در موارد نادرتر بجای شیرمادر تنها راه کنترل کننده علایم در کودک خواهد بود. بخصوص اگر شیرخوار دارای خونریزی گوارشی به صورت دیده شدن خون در مدفوع یا استفراغ باشد این مورد اغلب تنها راه جلوگیری از زخم های مری و معده در کودک محسوب می شود.
- استفاده از آب جوشیده شده و خنک از زمان تشخیص ریفلاکس معده در شیرخوار برای جلوگیری از خشکی دهان و رفع سوزش گلو و مری بلامانع است.
- شروع غذای کمکی با هدف آشنا کردن کودک با غذاهای خمیری شکل و قوام دار و کاستن از وعده های شیر روزانه با تشخیص پزشک و با دستورات غذایی مناسب از ابتدای ماه پنجم بلامانع خواهد بود. توجه داشته باشید دراین کودکان لعاب برنج به علت نداشتن ارزش غذایی و تشدید رفلاکس توصیه نمی شود و برای شروع غذا پوره غلات و سبزیجات و سوپ های میکس شده خانگی بر فرنی و حریره بادام ارجحیت خواهند داشت.
- میزان و نوع غذای کودک و زمان تغذیه بر پایه اصل کلی تغذیه شیرخوار رفلاکس و تابع قانون هر وقت، هر میزان و هر چیزی که کودک می پسندد می باشد و فقط لازم است غذاهای مجاز و سالم را با توجه به شرایط سنی و آلرژی های محتمل غذایی برای هر کودک به میزان آزاد دراختیار کودک قرار دهید و از اجبار درتغذیه دلخواه خود و برنامه ریزی غذایی خودداری نمایید.
- نگرفتن سینه در ماه چهارم و امتناع کودک از شیرخوردن درطول بیداری و هوشیا ری همراه با تشدید آبریزش از دهان و مکیدن انگشتان راه های دفاعی کودک در برابر افزایش اسید معده و درد ناشی از سوزش مری می باشند و لازم است کودک را در این امر یاری و کنترل نمود و شرایط ضد رفلاکس را درماه چهارم بیش از پیش مورد توجه قرار داد و از شیردهی به اجبار و توصل به زور خودداری نمود.
- وزن گیری مناسب شیرخواران رفلاکسی درماه چهارم و قبل از شروع غذای کمکی روزانه 15 تا 20 گرم مورد قبول و نشانه کنترل رفلاکس معده می باشد و نباید انتظار وزن گیری 900 گرم تا 1 کیلوگرم ماه های قبل را از کودک داشته باشید.
- در صورتی که شیرخوار تحت درمان دارویی برای رفلاکس معده باشد اغلب موارد 4 تا 6 هفته بعد از شروع و تکمیل غذای کمکی برای کودک می توانید با نظر پزشک داروهای کودک را بتدریج قطع نمایید.
- وعده های غذایی روزانه از حداقل 3 تا حداکثر 7 وعده می تواند درنظر گرفته شود و هدف جایگزین شدن شیر با میزان کافی و مورد نیاز کودک با غذای کمکی خواند بود.
- رژیم غذایی مادران شیرده بهتر است تا ماه هفتم تولد کودک ادامه داشته باشد و بعد از ان مادر می تواند بجز شیر سایر ترکیبات لبنی را بتدریج شروع نماید
- کودکانی که با رعایت شرایط آنتی رفلاکس همچنان دارای علامت می مانند کاندید بررسی بیشتر و تایید رفلاکس معده پاتولوژیک و درمان دارویی مناسب خواهند بود و در موارد شدید و مقاوم به درمان بررسی های تکمیلی برای رد سایر علل مانند آلرژی به شیر و غذا، بالا بودن آمونیاک خون، بالا بودن فشار مغزی و ... توسط پزشک مورد توجه قرار خواهد گرفت.
دوستدار شما دکتر بهروز مقدادی