رفلاکس معده در نوزادان و شیرخواران را به 5 دسته کلی می توان تقسیم نمود که در هر مورد راه کارهای درمانی و تشخیصی تا حدودی متفاوت و مختص به همان دسته خواهد بود.
- رفلاکس معده فیزیولوژیک: در این دسته که شایع ترین موارد را شامل می شود نوزاد و شیرخوار فاقد اختلال در سیستم گوارشی و متابولیک می باشد و علت بروز علایم ریفلاکس معده در این گروه مربوط به پرخوری و بدخوری شیر می باشد به این صورت که این دسته از شیرخواران بیش از حد تحمل و گنجایش معده شیر مصرف می کنند که یا به علت تمایل غیر عادی خود شیرخوار و یا به علت اصرار مادر در تغذیه از سینه و یا شیشه و بیشتر با هدف افزایش وزن گیری کودک می باشد که گاه همراه با بلع مقدار زیاد هوا و عدم زمان دهی مناسب بین وعده های شیردهی تشدید می شود و به علت افزایش حجم شیر وارد شده به معده شیرخوار و نداشتن زمان کافی برای تخلیه معده اضافی شیر خورده شده از دریچه کاردیای مری مجدد به سمت مری و گلو بازمی گردد و علایم رفلاکس و اسپیراسیون را در شیرخوار سبب می شود.
- رفلاکس معده پاتولوژیک با منشا گوارشی: در این موارد به علت کوتاهی مری شکمی و نارسایی در عملکرد دریچه کاردیای مری و یا هایپرتروفی دریچه پیلور انتهای معده که تخلیه شیر به ابتدای روده کوچک را مختل می کند گنجایش معده شیرخوار کاهش می یابد و در صورتی که شیرخوار به مقدار معمول شیر بخورد باز هم به دلیل نقص در عملکرد طبیعی دریچه های معده که عامل بازدارنده برگشت شیر به داخل مری هستند مقداری از شیر خورده شده به داخل مری و تا گلو و ابتدای نای بالا خواهد آمد و علایم ریفلاکس و اسپیراسیون را در این شیرخواران به وجود خواهد آورد دراین دسته از کودکان کنترل شیر خورده شده و استفاده از داروهای آنتی رفلاکس و آنتی اسید برای جلوگیری از بروز علایم و عوارض رفلاکس الزامی خواهد بود.
- ریفلاکس پاتولوژیک با منشا آلرژیک: در این دسته از کودکان به دلیل حساسیت به ترکیبات شیر (پروتئین، قند ...) یا مواد غذایی پایه همراه با اختلال در دریچه کاردیای مری علایم ریفلاکس شدید تر و پایدارتر بوده و همزمان علایم دیگر مربوط به حساسیت مانند وجود خون در مدفوع، خشکی پوست، خارش سر و صورت، اگزمای اتوپیک شیرخواری، علایم تنفسی مانند سرفه و خس خس سینه و... نیز دیده می شود. در این دسته از شیرخواران کنترل همزمان رفلاکس معده و حساسیت غذایی و در صورت نیاز استفاده از شیر خشک های رژیمی و محدودیت های غذایی برای مادر و شیرخوار بعد از شروع غذای کمکی و انجام تست های حساسیت پوستی یا خونی برای کنترل کامل علایم ضروری می باشد.
- رفلاکس پاتولوژیک با منشا متابولیک: دراین دسته از بیماران عامل زمینه ای موجود ریفلاکس معده اختلالات متابولیک مربوط به سوخت و ساز مواد پایه (چربی، قند و پروتئین) و دفع سموم دربدن توسط کلیه ها و کبد می باشد که شایع ترین آن مربوط به اختلالات سیکل اوره (بالا بودن آمونیاک خون) و اختلال در هضم پروتئین های شیر می باشد. در این موارد نیز مقاومت به درمان دارویی مناسب و عدم کنترل نسبی یا کامل علایم بعد از شروع غذای کمکی دلیلی برای بررسی های تکمیلی متابولیک و انجام تست های تشخیصی تخصصی تر خواهد بود و بدیهی است در این موارد اختلال در رشد و تاخیر رشد حسی و عصبی و حملات عصبی مانند تشنج، دیر گردن گرفتن و نشستن و استفراغ های مقاوم به درمان و... از علایم همراه می باشند.
- رفلاکس معده پاتولوژیک با منشا غیر گوارشی: دراین دسته از بیماران علل غیر از سیستم گوارش عامل اصلی استفراغ ها و بروز علایم رفلاکس معده هستند که خوشبختانه در موارد نادری دیده می شوند و اغلب مربوط به سیستم عصبی و مغز هستند و مربوط به تومورهای مغزی یا بیماری های مغزی که باعث افزایش فشار داخل جمجمه می شوند و یا تومورهای فوق کلیه و ... می باشند که البته در این موارد مقاومت به درمان دارویی و تشدید علایم با بالاتر رفتن سن شیرخوار و علایم عصبی همراه مانند تشنج، اختلال در نشستن و ایستادن و حرکات غیر عادی در اندام ها و ... نیز مورد توجه پزشک و والدین قرار می گیرد دراین دسته از بیماران بررسی های تکمیلی مانند سی تی اسکن مغزی و نوار مغز و گرفتن مایع نخاعی و... برای تشخیص و درمان مناسب ضروری خواهد بود.
دوستدار شما دکتر بهروز مقدادی