رفلاکس معده در نوزادان یا برگشت محتویات اسیدی معده به مری و متعاقباً حنجره و نای باعث بروز علامت های تنفسی در نوزاد و شیرخوار می گردد، که نه تنها در دوران شیرخوارگی بلکه در تمام دوران کودکی و حتی بزرگسالی قابل مشاهده و گاه برگشت ناپذیر خواهند بود لذا شناخت این علائم و کنترل عامل زمینه ای آن (رفلاکس معده) از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.
علایم تنفسی رفلاکس معده
در ادامه مبحث رفلاکس معده نوزادان و شیرخواران لازم است اشاره نماییم از آنجا که در این بیماران مکرراً برگشت محتویات معده به مری وجود دارد و این محتویات علاوه بر شیر و غذای خورده شده حاوی مقادیر قابل توجهی از اسید معده نیز می باشد لذا شیرخواران و کودکانی که برگشت محتویات معده آنان آنقدر شدید می باشد که این محتویات تا قسمت های بالای مری و نهایتاً حنجره و نای می رسند در معرض آسیب های ناشی از رفلاکس در مجاری فوقانی و تحتانی تنفسی قرار می گیرند. این علائم از ساعات و روزهای اول تولد تا پایان دوره کودکی می تواند بروز کند و با توجه به شدت رفلاکس خفیف تا شدید و یا در موارد نادری تهدید کننده حیات نیز می تواند باشد.
به صورت فهرست وار به برخی از شایعترین این علایم اشاره می کنیم.
1. در شدیدترین عارضه که خوشبختانه در موارد بسیار کمی مشاهده گردیده است شدت رفلاکس به حدی است که حجم زیادی از محتویات معده به طور ناگهانی وارد گلو و سپس نای و ریه شده و باعث خفگی نوزاد یا شیرخوار زمان خواب یا بلافاصله بعداز اتمام شیردهی می گردد. بدیهی است رعایت وضعیت ایمن شیردهی به نوزاد، عدم شیردهی به صورت خوابیده در کنار مادر، خواباندن نوزاد بر روی تشک های سفت و در وضعیت ضد رفلاکس (روی سطح شیب دار با زاویه ملایم سی درجه و به پهلو طوری که سر بالاتر از سینه و شکم قرار گیرد) و حفظ خونسردی هنگام مواجهه با استفراغ نوزاد از بروز این عارضه جلوگیری خواهد نمود.
2. گرفتگی بینی و احساس سرماخوردگی دائمی نوزاد یا شیرخوار که با تمیز و باز نمودن بینی رفع نمی شود.
3. سرفه های تک تک وبا فاصله همراه درهم کشیده شدن صورت نوزاد هنگام سرفه.
4. عطسه های پی در پی که گاه همراه خروج مقادیر کمی شیر از بینی نوزاد می باشد.
5. خس خس سینه هنگام شیرخوردن یا خواب بخصوص زمانی که نوزاد در سطحی صاف و نرم خوابانده می شود.
6. احساس لرزش پشت قفسه سینه نوزاد هنگام شیردهی به نوزاد یا شیرخوار.
7. سکسکه های طولانی که به سرفه های خلط دار ختم می شود.
8. نفس کشیدن با دهان باز هنگام خواب با یا بدون ریزش آب از دهان.
9. حملات مکرر ذات الریه در نوزاد یا شیرخوار که نیازمند درمان دارویی و یا بستری شدن در بیمارستان باشد.
10. سرفه های شبانه که اغلب مزمن بوده و همراه بیدار شدن های مکرر و احساس درد در شیرخوار می شود.
11. سرفه هنگام گریه یا خنده شدید یا تکان دادن نوزاد یا شیرخوار.
12. تنگی نفس و سرفه های مزمن در دوران نوپایی و کودکی که اغلب با آسم کودکی اشتباه می شوند و بسیاری از این کودکان مدتها تحت درمان آسم و برونشیت قرار می گیرند و بدون تشخیص علت زمینه ای و کنترل آن (رفلاکس معده) پاسخ درمانی مناسبی نمی گیرند.
13. حملات مکرر گرفتگی صدا یا تغییر صدا که مشابه علایم خروسک بوده و گاه به اشتباه تحت درمان برای خروسک های ناشی از بیماریهای ویروسی قرار می گیرند و با فاصله اندکی مجدداً علایم بروز می کند.
14. در صورت عدم کنترل رفلاکس به علت صدمات مکرر و درازمدت حنجره و نای توسط اسید معده بیمار مبتلا به نرمی حنجره و آسیب به طناب های صوتی می گردد و خس خس گلو و تغییر صدا دائمی می گردد.
15 . از آنجا که شیر منبع تغذیه ای مناسبی برای رشد میکروب ها می باشد و رود شیر به داخل ریه نوزادان و شیرخواران در حجم های اندک می تواند باعث عفونت ریه ها یا اصطلاحاً سینه پهلو در بیمار گردد.
در آخر تکرار صدمات هرچند خفیف ولی دائمی ناشی از ورود محتویات اسیدی معده داخل ریه ها منجر به بروز برونشیت و آسم پایدار در دوران کودکی و حتی نوجوانی خواهد شد، لذا با توجه به این صدمات کنترل دقیق و به موقع رفلاکس معده به مری نه تنها باعث از بین رفتن علایم گوارشی در نوزاد و شیرخوار می گردد بلکه نقش بسیار مهمی در جلوگیری از صدمات ریوی و متعاقب آن مصرف بیش از حد داروها و اسپری های بازکننده برونش و محدودیت های دوران کودکی و نوجوانی خواهد داشت.
در ادامه ی مقالات دکتر بهروز مقدادی به بررسی بیشتر بیماری های کودکان می پردازیم.