شناخت علائم رفلاکس معده در نوزادان و کنترل به موقع آن علاوه بر کاستن از مشکلات ناشی از آن در دوران نوزادی و شیرخوارگی اهمیت فراوانی در پیشگیری از عوارض درازمدت ناشی از این اختلال در دوران کودکی به خصوص اختلالات تنفسی و گوارشی خواهد داشت.
رفلاکس نوزادی
رفلاکس معده به مفهوم برگشت محتویات معده به داخل مری و به علت عملکرد نامناسب و ناکافی دریچه کاردیا (بافت عضلانی انتهای مری که باعث جلوگیری از برگشت محتویات معده به مری بعد از بلعیدن و ورود شیر و غذا به معده می شود) می باشد. علائم مربوط به این عارضه در نوزادان می تواند در ساعات و روزهای اول تولد نوزاد به صورت استفراغ و حملات خفگی و کبود شدن نوزاد خود را نشان دهد اما به طور معمول اغلب والدین علایم هشدار دهنده را در هفته های سوم و بعد از آن شاهد خواهند بود.
از شایع ترین علائم می توان به سکسه های طولانی همراه با احساس ناخوشایند و بی قراری در نوزاد حین یا بلافاصله بعد از شیر خوردن "خروج شیر از گوشه لب و در موارد شدیدتر استفراغ شیر و محتویات معده با خروج از دهان و بینی نوزاد" بی قراری و گریه های شدید و طولانی که به سختی قابل کنترل می باشد و بر خلاف بی قراری های مربوط به کولیک نوزادی که همراه با قرمز شدن صورت نوزاد و جمع کردن پاها داخل شکم می باشد و با داروهای ضد کولیک و تغییر وضعیت خواباندن نوزاد یا گرم کردن و مالش دادن شکم کنترل می شود. این دردها همراه با وضعیت کمانی در نوزاد (خم کردن سر به عقب، بالا دادن شکم و کمر و صاف و کشیده نگهداشتن پاها) بوده و به سختی کنترل خواهند شد.
از سایر علائم می توان به احساس گشنگی مداوم (تاخیر در آروغ زدن یا آروغ زدن همراه درد)، مکیدن شست و انگشتان دست توسط نوزاد، پریدن از خواب همراه با جیغ زدن (ناله کردن در خواب)، عرق کردن سر و صورت هنگام شیر خوردن (سردی کف دست و پای نوزاد)، رنگ پریدگی در ناحیه صورت و لبها هنگام شروع دردها و آبریزش مداوم از دهان همراه با احساس درد در بلعیدن اشاره نمود.
اگر رفلاکس معده در نوزاد به موقع شناخته و کنترل نگردد علایم ثانویه همچون گرفتگی بینی، خس خس سینه، سرفه های گهگاه و تغییر صدای نوزاد هنگام گریه و احساس لرزش در ناحیه بین کتف ها و پشت قفسه سینه هنگام شیر خوردن ظاهر خواهند شد و با دقت به چهره نوزاد در هنگام خواب می توان علائم مربوط به بالا آمدن شیر در گلو وبلع مجدد آن همراه با تغییر حالت چهره نوزاد به صورت اخم کردن و ناله کردن متعاقب آنرا مشاهده نمود.
عوارض رفلاکس معده در نوزادان
نوزادان مبتلا به رفلاکس معده، نوزادانی بی قرار، کم خواب و مقاوم در برابر درمان های معمول کولیک از طرف والدین شناخته می شوند. اهمیت شناخت و کنترل به موقع رفلاکس نوزادی علاوه بر کنترل بی قراری های شدید و بهبود وضعیت نگهداری نوزاد و کمک به والدین جهت استراحت کافی و رفع نگرانی ناشی از احساس بیمار بودن نوزاد مربوط به جلوگیری از عوارض طولانی مدت ناشی از برگشت محتویات اسیدی معده به مری و متعاقب آن صدمه به مجاری تنفسی فوقانی می باشد که شامل صدمه به حنجره و تارهای صوتی و نهایتاً مشکلات تنفسی به خصوص برونشیت و آسم کودکی بوده و نیاز شیرخوار را به درمان های طولانی، پر هزینه و اغلب نگران کننده به مقدار قابل توجهی کاهش می دهد.
از عوارض مخاطره آمیز رفلاکس نوزادان و شیرخواران به خفگی و پنومونی های مکرر (سینه پهلو) که اغلب نیاز به بستری شدن در بیمارستان و درمان طولانی مدت خواهد داشت میتوان اشاره نمود. از آنجایی که رفلاکس معده در نوزادان به راحتی و با کمترین هزینه و اغلب فقط با توجه به معاینه دقیق و توجه به علایم مربوطه توسط پزشک قابل شناخت و کنترل می باشد لذا به تمام والدین گرامی توصیه می شود در صورت مشاهده هر کدام از علامت های ذکر شده در نوزاد یا شیرخوار خود پزشک معالج کودک خود را در جریان بگذارند تا با بررسی دقیق و در صورت لزوم درمان به موقع توسط پزشک علاوه بر کنترل درد و بی قراری در نوزاد امکان جلوگیری از عوارض ثانویه فراهم باشد.
در سایر مقالات دکتر بهروز مقدادی به درمان دارویی رفلاکس اشاره خواهیم داشت.