ارتباط اگزما با گلوتن و سلیاک

اگزما که به درماتیت آتوپیک (dermatitis atopic) نیز شناخته می شود یک بیماری پوستی است که در آن پوست دچار خارش شده و پوسته پوسته می شود. علت دقیق اگزما مشخص نیست اما تحقیقات نشان می دهند گلوتن می تواند در برخی موارد عامل آن باشد. گلوتن پروتئین موجود در برخی غلات به ویژه گندم است که در بعضی از مردم باعث ایجاد واکنش التهابی در بدن می شود.
حساسیت به گلوتن به ایجاد علائم گوارشی شناخته شده است اما ممکن است بر پوست نیز تاثیر بگذارد. اگزما در کسانی که دچار بیماری سلیاک هستند شایع تر از دیگران است. حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی (کسانی که بدنشان به گلوتن واکنش نشان می دهد اما آزمایش سلیاک در آنها منفی است) یا عدم تحمل سلیاک نیز در تشدید اگزما می تواند نقش داشته باشد.

تاثیر گلوتن بر پوست

به خوبی مشخص شده است که کسانی که اگزما دارند به خصوص آن دسته از افرادی که پیش از دو سالگی دچار این بیماری پوستی می شوند، بیشتر از دیگران آلرژی های غذایی دارند. اما حتی اگر آلرژی غذایی هم نداشته باشید این امکان وجود دارد که در افراد حساس برخی غذاها اگزما را بدتر کند. 
اگرچه این ممکن است آلرژی یا حساسیت به غذا محسوب نشود اما ممکن است باعث واکنش سلول تی (بخشی از سیستم ایمنی) در بدن شود. این به نوبه خود اگزما ایجاد کرده یا آن را بدتر می کند.

چه غذاهایی با ایجاد اگزما ارتباط دارند

معمولاً تخم مرغ، شیر، مغزهای درختی و لبنیات غذاهایی هستند که با عود اگزما ارتباط دارند حتی در کسانی که به این مواد آلرژی ندارند. گلوتن که یک پروتئین طبیعی در برخی غلات مانند گندم، جو و چاودار است نیز همین نتیجه را می تواند به دنبال داشته باشد.

تاثیر گلوتن بر پوست

تاثیر گلوتن بر پوست در برخی افراد، چیزی نیست که بر ما پوشیده باشد. مثلاً گلوتن باعث ضایعات پوستی به نام درماتیت هرپتی فرم (dermatitis  herpetiformis) در بیماران سلیاک می شود و رژیم غذایی کاملاً بدون گلوتن باعث برطرف شدن این مشکل پوستی می گردد. باید بدانید گلوتن در همه کسانی که اگرزما دارند تاثیر مشابه ندارد. محرک های غذایی در افراد مختلف متفاوتند.

اگزما در بیماری سلیاک

مشخص نیست چه چیزی باعث ایجاد اگزما می شود اما این بیماری پوستی به نظر می رسد حاصل زمینه ژنتیکی و عوامل محیطی است. کسانی که اگزما دارند نوعی پروتئین مرتبط با حفظ سلامت ایمنی در آنها کمتر است و از طرفی مقدار پروتئینی که در واکنش آلرژی دخیل است در آنها بیشتر است. برخی از پزشکان اگزما را یک بیماری خود ایمنی محسوب می کنند، یعنی حمله سیستم ایمنی به بدن خودمان، باعث آن می شود. محققان شیوع اگزما در کسانی که بیماری سلیاک دارند را با شیوع اگزما در گروه های کنترل (سالم) مقایسه کرده اند و دریافتند اگزما در بیماران سلیاک سه برابر بیشتر و در خویشاوندان بیماران سلیاک دو برابر بیشتر از دیگران بود که این احتمال ارتباط ژنتیکی بین این دو وضعیت را نشان می دهد.

اگزما و حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی

حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی هنوز به اندازه بیماری سلیاک شناخته شده نیست. با این وجود محققانی که بر روی آن مطالعه می کنند بیان می دارند علاوه بر مشکلات گوارشی مانند اسهال، یبوست، درد و نفخ، علائم دیگر از جمله مشکلات پوستی و مه آلودگی مغز نیز اتفاق می افتد. 
اگزمابا حساسیت به گلوتن ارتباط دارد. در یک پژوهش در سال 2015 که بر روی 17 فردی که حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی صورت گرفت مشخص شد این افراد مشکلات پسوتی مانند اگزما، درماتیت هرپتی فرم و پسوریازیس داشتند. در این پژوهش مشخص شد پوست افراد شرکت کننده در این پژوهش، با رعایت یک ماه رژیم بدون گلوتن بهبود قابل توجهی پیدا کردند.

آیا رژیم غذایی بدون گلوتن اگزما را درمان می کند؟

این امکان وجود دارد که رعایت سختگیرانه رژیم غذایی بدون گلوتن به بهبود برخی موارد اگزما بخصوص در بیماران سلیاک و حساس به گلوتن کمک کند. در پژوهشی در سال 2017 که در treatment Journal of Dermatological منتشر شد، 169 فرد مبتلا به اگزما مورد بررسی قرار گرفتند و بیش از نیمی از آنها که گلوتن را از برنامه غذایی خود حذف کرده بودند، علائم اگزمایشان بهبود یافت.
در یک پژوهش که در سال 2013 مشخص شد در بین 149 فرد شرکت کننده در آزمایش، اگزمای 80 درصد افراد با رعایت رژیم غذایی غیر آلرژیک از جمله بدون گلوتن بهبود یافت.
اشکال این پژوهش ها تعداد کم افراد شرکت کننده است با این حال در این تحقیقات رژیم غذایی بدون گلوتن در برخی بیماران اگزما موثر بوده است اما نه در همه. در برخی دیگر رژیم غذایی بدون گلوتن بهبودی قابل توجهی در علائم اگزما ایجاد نکرد.
اگر بیماری سلیاک در شما تشخیص داده شده است و اگزما دارید، احتمال دارد که با رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن برخی از علائم اگزما یا همه آن برطرف شوند.
اگر علاوه بر اگزما علائم بیماری سلیاک دارید باید آزمایش سلیاک بدهید چون احتمال این بیماری در شما بیشتر است. بخصوص اگر خویشاوند مبتلا به بیماری سلیاک دارید این امر مهم تر است. اگر مشخص شد بیماری سلیاک دارید ممکن است رژیم غذایی بدون گلوتن برایتان مفید باشد و اگزما را تخفیف دهد.
اگر نگران آلرژی غذایی یا حساسیت غذایی هستید هر بار که علائم اگزمایتان عود می کند بنویسید که پیش از آن چه چیزهایی خورده بودید. مدتی این اطلاعات را ثبت کنید و سپس به پزشک مراجعه کنید و این داده ها را در اختیار او قرار دهید.
اگر هم آزمایش های ژنتیکی سلیاک را نشان نمی دهند باز هم می توانید یک دوره چند ماهه رژیم غذایی بدون گلوتن بگیرید تا ببینید پوستتان بهتر می شود یا نه. به خاطر داشته باشید برای اینکه رژیم غذایی بدون گلوتن نتیجه داشته باشد باید اکیداً از مصرف هر چیزی که حاوی گلوتن است پرهیز کنید.
اگر علائم دیگر حساسیت به گلوتن را هم دارید یا اگزمایتان با درمان های معمول درمان نمی شود، امتحان کردن رژیم غذایی بدون گلوتن سودمند است.
مراقب باشید حذف گندم و جو و چاودار از برنامه غذایی، باعث نشود دچار کمبود فیبر شوید. حتما فیبر مورد نیاز روزانه خود را دریافت کنید. اگر به مدت طولانی رژیم غذایی بدون گلوتن گرفته اید حواستان به تامین ویتامین ها به خصوص ویتامین های گروه ب باشد.
توجه داشته باشید رژیم غذایی بدون گلوتن جایگزین درمان اگزما نمی شود. درمان اگزمای خود را دنبال کنید و این روش را به عنوان مکمل استفاده کنید.