رژیم غذایی فاقد کازئین در کودکان

کازئین چیست؟

کازئین از خانواده فسفو پروتئینهاست و 80% پروتئینهای شیر گاو را تشکیل میدهد. در حقیقت کازئین در شیر همه پستانداران به مقدار متفاوت وجود دارد. در شیر انسان کازئین 25 تا 45 درصد پرتئینها را تشکیل میدهد. کازئین یک پروتئین کامل است که تمام آمینو اسیدهای ضروری که در حالت طبیعی توسط بدن قابل تولید نیستند را در خود دارد. نام کازئین از واژه لاتین پنیر (کازئوس) گرفته شده است و در واقع کازئین ترکیب اصلی در تولید پنیر است. در ساخت پنیر، کازئین موجود در شیر گاو، بز یا بوفالو معمولا با استفاده از مایه پنیر به پروتئاز منعقد میشود.

کازئین بیشتر به عنوان افزودنی خوراکی استفاده میشود. سابقا از آن در رنگ نقاشی و انواع چسب و پلاستیک استفاده میشد و هنوز به علت خاصیت چسبندگی و تخلخل، انواع کاربردهای متنوع دارد و یه عنوان عامل معدنی سازی مینای دندان در دندانپزشکی نیز کاربرد دارد.

بیشتر بخوانید: علت آلرژی به کازئین

از کجا بدانیم به کازئین آلرژی داریم؟

افراد زیادی به کازئین و یا پروتئین های وی (یا همان آب شیر whey) یا هر دو آلرژی دارند اما کودکان و نوجوانان بیشتر مستعد آن هستند و بیشتر آنها در بزرگسالی آلرژی شان برطرف میشود. آلرژی به شیر (آلرژی به کازئین یا آب شیر) با عدم تحمل لاکتوز متفاوت است. در آلرژی به شیر پروتئین‌ها باعث برانگیخته شدن واکنش ایمنی و تولید آنتی ‌بادی‌های ایمنوگلوبین می‌شوند. حتی مقدار بسیار کمی کازئین می‌تواند واکنش آلرژی به همراه داشته باشد.

تشخیص این وضعیت در نوزادان ساده است چرا که علائم عمومی بلافاصله پس از شروع مصرف شیر خشک یا پس از مصرف غذاهای حاوی شیر شروع می‌شود. در بزرگسالان تشخیص آن دشوارتر است چرا که معمولاً ما غذاهای دیگری نیز همراه شیر مصرف می‌کنیم.  ممکن است پزشک برای شناسایی آنتی ‌بادی‌های ایمنوگلوبین خاصی که در پاسخ به تحریک واکنش آلرژی ایجاد شده‌ اند، آزمایش پوستی مانند خراش پوستی انجام دهد و سابقه بالینی بیمار را بررسی کرده و ممکن است آزمایش‌هایی برای منع استعمال برخی غذاها توصیه نماید. پژوهشگران ادعا می‌کنند یک تا هفت در صد از نوزادان آلرژی به شیر نشان می‌دهند و 60% از آنها در سن چهار سالگی بر آلرژی‌ فائق می‌آیند. در سن شش ‌سالگی آلرژی  80% این کودکان برطرف شده است. تنها 0.1 تا 0.5 درصد از بزرگسالان به شیر آلرژی دارند.

گاهی اوقات افرادی که به شیر آلرژی دارند می‌توانند شیر پاستوریزه مصرف کنند چرا که در فرآیند پاستوریزه کردن شیر، پروتئین‌های آب شیر تجزیه می‌شوند. این محصولات تنها برای افرادی که به آب شیر آلرژی دارند قابل مصرف مییشوند اما برای بیماران آلرژی به کازئین مشکل ساز هستند. پروتئین‌های کازئین با حرارت شکسته نمی‌شوند بنابراین افرادی که به کازئین آلرژی دارند با مصرف هر یک از محصولات لبنی مشکل دارند با این حال این وضعیت قابل درمان است. همه کازئین ها پس از مصرف، به یک شکل رفتار نمی‌کنند. برای مثال گاهی اوقات افرادی که به کازئین شیر گاو آلرژی دارند می‌تواند شیر بز مصرف کنند بدون این که دچار واکنش نامطلوب بدن شوند چرا که تفاوت‌هایی در ساختار پروتئین‌های انواع مختلف کازئین وجود دارد.

علائم آلرژی فوری به کازئین معمولاً شامل تورم صورت، دهان، زبان و یا حلق، گرفتگی بینی که منجر به آب‌ریزش بینی، عطسه، سرفه و خس خس می‌شود، خارش چشم‌ها و همچنین قرمزی و خارش پوست، جوش و کهیر می‌باشد. سایر علائم آن ممکن است چند هفته طول بکشد تا پدیدار شود. علائم تأخیری شامل افزایش عمومی تولید مخاط ، درد شکم، شل شدن مدفوع و یا آبکی شدن آن و اسهال می‌باشد. آلرژی ممکن است به قدری شدید باشد که واکنش آنافیلاکسی ایجاد نماید بنابراین بهترین درمان پیشگیری کامل از پروتئین کازئین است.

بیشتر متخصصان توصیه می‌کنند در صورت آلرژی به کازئین، شیر پستانداران را با شیر سویا جایگزین نمایید. با این حال باید توجه داشته باشید و مراقب باشید تمام اسیدهای آمینه ضروری بدن که پروتئین کازئین حاوی آنهاست، دریافت نمایید. اسیدهای آمینه ضروری را به سهولت می‌توانید از مواد غذای دیگری مانند تخم مرغ، آجیل و مغزهای درختی و تخمه ها (مانند کنجد) دریافت نمایید.

رژیم غذایی بدون کازئین چگونه است؟

پروتئین کازئین ارتباط نزدیکی با گلوتن دارد بنابراین اکثر منابعی که رژیم غذایی بدون گلوتن ارائه می‌کنند، غذاهای بدون کازئین نیز دارند. از آنجایی ‌که کازئین در تمام انواع شیر وجود دارد، رژیم غذایی بدون کازئین به معنی رژیم غذایی بدون لبنیات است. باید از مصرف تمامی محصولات حاوی شیر از جمله ماست، کشک، خامه، پنیر، خامه ترش، بستنی و انواع سس حاوی لبنیات  پرهیز نمایید.  برخی انواع کره و مارگارین و حتی پنیرهای بدون لبنیات ممکن است حاوی کازئین باشند. پیش از مصرف هر محصول باید ترکیبات تشکیل دهنده آن را که بر روی محصول درج شده است بخوانید.

شیر گاومیش نیز که در برخی مناطق به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد، ممکن است حاوی کازئین باشد. بسیاری از غذاهای فرآوری شده مانند هات داگ و غذاهای بسته ‌بندی ممکن است از کازئین به عنوان عامل چسبندگی استفاده کرده باشند. از مصرف شکلات شیری و شکلات سفید نیز باید پرهیز کنید اما شکلات قهوه ‌ای و تلخ معمولاً بدون لبنیات است. کازئین در بسیاری از انواع طعم دهنده مصنوعی و افزودنی‌های مجاز نیز استفاده می‌شود بنابراین مراقب آنها باشید. افزودنی‌های که در آنها از کازئین استفاده می‌شود شامل تمامی ترکیبات آلومینیوم، رنگ‌های مصنوعی، اسپارتایم (شیرین‌ کننده مصنوعی)، کافئین، مونوسدیم گلوتامات، نیتریتها و نیتراتها، السترا، ساخارین، سولفاتها، وانیل، BHA ، BHT و EDTA و غیره می باشد.

برخی از مواد غذایی بدون کازئین

جایگزین‌های خوبی به جای محصولات حاوی کازئین وجود دارد. کره مارگارین گیاهی را می‌توانید به سهولت جایگزین کره حیوانی کنید. با این حال باید برچسب روی محصول را بخوانید و مطمئن شوید در ترکیبات تشکیل دهنده آن از شیر یا مواد به دست آمده از آن استفاده نشده باشد. یک جایگزین خوب برای شیر گاو، شیر سویا است اما انواع دیگر شیر مانند شیر بر پایه سیب ‌زمینی و شیر بر پایه برنج نیز وجود دارد. شیر نارگیل و کره مارگارین نیز می‌توانید مصرف کنید. انواع محصولات گیاهی مانند پنیرهای بر پایه سویا، بستنی سویا، بستنی‌های بدون شیر و آب‌ میوه ‌های بدون لبنیات نیز جایگزین‌های خوبی به جای بستنی معمولی و آب ‌میوه‌ های شیری محسوب می‌شوند. تأکید می‌کنیم ترکیبات تشکیل دهنده درج شده بر روی محصول را بخوانید چرا که ممکن است از کازئین به عنوان عامل بستن مواد (منعقد کننده) استفاده شده باشد. شیر گاومیش در صورتی که بدون کازئین باشد می‌توانید مصرف کنید.

فواید رژیم غذایی بدون کازئین

 رعایت رژیم غذایی بدون کازئین فواید مشهودی برای افراد مبتلا به آلرژی به شیر دارد و علائم بیماری با حذف ماده آلرژی‌ زا، خیلی زود برطرف می‌شود. رژیم غذایی بدون کازئین و بدون گلوتن اغلب به عنوان درمان جایگزین برای بیماران اوتیسم پیشنهاد می‌شود. هر چند پژوهش‌ها فوایدی در این محدودیت‌های رژیم غذایی و کاهش علائم نشان می‌دهند، اما خود این پژوهش‌ها تعیین ‌کننده نبوده اند. پژوهش‌هایی که بر روی حیوانات صورت گرفته است نشان می‌دهد بین مقدار پروتئین کازئین موجود در رژیم غذایی و رشد سلول‌های سرطانی همبستگی وجود دارد. همچنین مشخص شده است که نمک‌های کازئین دار بر دسترسی زیستی برخی داروها مانند فنیتوئین (دارویی که اغلب برای تشنج تجویز می‌شود) تأثیر می‌گذارد. پرهیز از مصرف کازئین برای هر کسی که این دارو را مصرف می‌نمایند، مفید است.

رژیم غذایی بدون کازئین به معنی رژیم غذایی بدون لبنیات است بنابراین نباید مزیت‌های قطع مصرف لبنیات دست‌کم شمرده شود. اگر چه نگرانی‌هایی در مورد شیرهای پاستوریزه، هموژنیزه و هورمون زده وجود دارد ممکن است باعث شود مصرف شیر و لبنیات ارگانیک کامل خام غلبه نماید اما باید مصرف لبنیات از دیدگاه تکاملی نیز در نظر گرفته شود. لبنیات بخش نرمال رژیم غذایی انسان نبوده است تا زمانی که زندگی روستایی و نگهداری از حیوانات در حدود 10000 سال پیش شروع شد. در بیشتر انسان‌ها تولید لاکتاز که آنزیم ضروری مورد نیاز برای تجزیه لاکتوز است در اوایل کودکی متوقف می‌شود. در صورتی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستید و یا سندرم روده تحریک ‌پذیر دارید که با محصولات لبنی تحریک می‌شود، لبنیات را از رژیم غذایی خود حذف کنید تا علایم تان بهبود یابد.

مهم‌ترین فایده برنامه غذایی بدون لبنیات، حذف مقدار زیادی چربی اشباع از رژیم غذایی است. چربی اشباع یک از عوامل اصلی بیماری‌های قلبی محسوب می‌شود. هواداران مصرف لبنیات به عنوان بخشی از رژیم غذایی سالم و متعادل، آن را منبع مهمی برای دریافت کلسیم می‌دانند و معتقدند کلسیم برای سلامت استخوان‌ها لازم است. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد مقدار زیاد کلسیم لزوماً خطر پوکی استخوان و یا شکستگی استخوان را کاهش نمی‌دهد. ویتامین دی که در اثر مواجهه با آفتاب در بدن تولید می‌شود و یا از طریق غذاهایی مانند ماهی‌های چرب، تخم ‌مرغ و محصولات غنی شده با ویتامین دی دریافت می‌شود به جذب کلسیم کمک می‌کند و برای سلامت استخوان‌ها به اندازه کلسیم اهمیت دارد.

برخی افراد در مورد مصرف محصولات لبنی چنین استدلال می‌کنند که به علت تولید اسید پس از متابولیزه لبنیات، بدن مجبور به مقابله سخت تر برای حفظ تعادل اسیدیته خون می‌شود. یکی از مکانیسم‌های بدن ما برای انجام این تعادل ، آزاد سازی کلسیم از استخوان‌ها (که در حالت ایده ‌آل مجدداً جایگزین می‌شود) می‌باشد. هواداران رژیم غذایی قلیایی بیان می‌دارند به همین علت، مصرف لبنیات بیشتر استخوان‌ها را تضعیف می‌نماید تا این که بخواهد آنها را تقویت کند. محققان بیان می‌دارند پروتئین حیوانی موجود در لبنیات باعث تحلیل رفتن استخوان‌ها می‌شود. به علاوه روش‌های مؤثرتر و مغذی تر از مصرف لبنیات برای تأمین کلسیم و ویتامین دی وجود دارد.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد بین شیوع کم خونی و مصرف زیاد لبنیات در کودکان ارتباط وجود دارد. لبنیات به ایجاد آلرژیهای غذایی و مشکلات احتقانی مانند سینوزیت و عفونت گوش و همچنین یبوست مزمن مظنون است. به افراد مبتلا به دیابت نوع یک توصیه می‌شود به طور کامل از مصرف لبنیات پرهیز نمایند.

خوراک های دیگری که باید از آنها پرهیز کنید را بشناسید

برخی از غذاها ممکن است به داشتن شیر شناخته شده نباشند در حالی که در ساخت آنها شیر یا محصولات لبنی دیگر استفاده شده است مانند شیرینی ها و شکلات، برخی نان ها و طعم دهنده مصنوعی کره. برخی از محصولات حاوی شیر نیز بسیار دور از ذهن هستند مانند برخی انواع کنسرو تن ماهی که حاوی کازئین هستند، صدف خوراکی که ممکن است برای گرفتن بوی زخم در شیر خوابانده شده باشند، محصولات گوشت فراوری شده مانند کالباس که حاوی پروتئین گوشت (به عنوان ماده چسبنده) است.

لاکتات پتاسیم در واقع نمک پتاسیم اسید لاکتیک است. به گفته سازمان نظارت بر غذا و داروی امریکا، این ماده به عنوان طعم دهنده اضافه میشود. لاکتات پتاسیم و لاکتات کلسیم و لاکتات سدیم به ندرت نگرانی در این زمینه ایجاد میکنند.

 مراقب غذاهای بدون لبنیات باشید

محصولاتی که برچسب بدون لبنیات دارند ممکن است حاوی افزودنیهای حاوی شیر باشند که برای افراد مبتلا به آلرژی شیر مضر و مشکل ساز است. افزودنی شیر به عنوان ماده ای تعریف میشود که از شیر به دست می آید. این محصولات بدون لبنیات برای افرادی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند مناسب هستند اما برای آلرژی به شیر مناسب نیستند. از جمله افزودنی های شیر موجود در محصولات بدون لبنیات میتوان به کازئین و وی (آب شیر) اشاره کرد که به عنوان منشا آلرژی به شیر شناخته میشوند. اگر به شیر آلرژی دارید، حتما باید ترکیبات محصولاتی که خریداری میکنید را کامل بخوانید. حتی اگر محصولی ادعای بدون لبنیات یا بدون شیر دارد، باز هم جانب احتیاط را رعایت کنید. برای مثلا کافی میت هایی که همراه با قهوه فوری یا نسکافه مصرف میشوند عنوان بدون لبنیات دارند اگر چه از کازئینات که پروتئین شیر است در آنها استفاده میشود.

تنها دو افزودنی شیر به نام لاکتوفرین و تاگاتوز برای بیشتر افراد مبتلا به آلرژی به شیر بی خطر و ایمن محسوب میشوند. باز هم پیش از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.

از جایگزین های واقعی بدون شیر استفاده کنید

جایگزین های زیادی برای شیر و لبنیات به دست آمده از حیوانات در بازار وجود دارد. برخی از آنها عبارتند از شیر نارگیل و شیر بادام. اما پیش از مصرف توجه داشته باشید انواع غیر شیرین آنها را خریداری کنید تا ناچار به مصرف مقدار زیادی قند نباشید. شیر بادام حاوی مقدار زیادی ویتامین ای، ویتامین دی و کلسیم و شیر نارگیل حاوی چربیهای مفید و سالم می باشد و مواد مغذی مهمی مانند منگنز، آهن، فسفر، پتاسیم، سلنیوم، مس، منیزیم و غیره دارد.

نوزادان را از شیر مادر تغذیه کنید

به گفته کلینیک مایو، تغذیه از شیر مادر بهترین منبع غذایی برای نوزادان به شمار می آید. نوزادان حداقل چهار تا شش ماه باید از شیر مادر تغذیه شوند به خصوص در صورتی که احتمال آلرژی به شیر در آنها زیاد باشد. همچنین میتوان از شیر خشک بر پایه سویا استفاده کرد.

غذای خانگی بخورید

یکی از بهترین روشهای حفظ رژیم غذایی بدون لبنیات، آشپزی در منزل به جای خریداری محصولات آماده و نیمه آماده است. به این ترتیب نه تنها دقیقا میدانید چه چیزی میخورید بلکه حق انتخاب زیادی دارید. مصرف غذاهای کامل انواع مواد مغذی را برای شما تامین می نماید.

معایب و مشکلات احتمالی رژیم غذایی بدون کازئین

پژوهش‌ها نشان می‌دهد مصرف متعادل کلسیم از طریق رژیم غذایی می‌تواند خطر سرطان روده بزرگ را کاهش دهد اگر چه مصرف زیاد آن به نظر نمی‌رسد باعث کاهش بیشتر احتمال سرطان شود. حذف محصولات لبنی حاوی کازئین از برنامه غذایی می‌تواند فرد را از یکی از منابع اصلی کلسیم و ویتامین دی محروم نماید. با این حال هنوز مشخص نیست بهترین روش مصرف و جذب کلسیم چیست بنابراین حذف لبنیات از رژیم غذایی به معنی کمبود کلسیم نیست. مکمل‌های زیادی برای دریافت کلسیم وجود دارد و به راحتی با غذاهای ظبیعی مملو از کلسیم می‌توان کلسیم دریافتی را در حد نرمال حفظ کند.

از آنجایی ‌که آلرژی به کازئین در کودکان بسیار شایع تر است، بسیار مهم است که منابع دیگر حاوی ویتامین دی که برای جذب کلسیم و رشد سالم استخوان‌ها لازم است را بشناسید و در رژیم غذایی کودک وارد کنید. بسیاری از افراد مکمل مصرف می‌کند اما جایگزین‌های زیاد بدون کازئین مانند محصولات بر پایه سویا و همچنین محصولات غنی شده با ویتامین دی و کلسیم وجود دارد. سبزیجات برگی سبز مانند کلم و کاهو نیز غنی از کلسیم هستند. همچنین آجیل و مغزهای درختی و تخم‌ها و همچنین ماهی‌هایی مانند هرینگ (شاه ماهی) برای این منظور بسیار خوب هستند. همچنین شیر و لبنیات منبع دریافت پروتئین و ویتامین آ هستند اما هر دو ماده مغذی نام برده از طریق منابع دیگر به راحتی قابل دریافت هستند.

منبع : سایت دکتر بهروز مقدادی