سندرم روده تحریک پذیر یا روده عصبی یک اختلال مزمن است که باعث ایجاد علائم گوارشی و دل درد میشود. اگر چه علائم به وضوح دیده می شود اما هنگامی که روده معاینه می شود چه به صورت بصری و چه در زیر میکروسکوپ یا عکس برداری، هیچ شواهدی از آسیب دیدن بافت ها وجود ندارد. علائمی که معمولاً در سندرم روده تحریک پذیر وجود دارد عبارتند از:
• نفخ
• دل پیچه
• اسهال دوره ای یا مزمن
• یبوست دوره ای یا مزمن
• احساس اضطرار در دفع مدفوع
• احساس عدم تخلیه کامل مدفوع
• دفع مخاط همراه با مدفوع
چه عواملی منجر به سندرم روده تحریک پذیر می‌شوند؟
علت دقیق سندرم روده تحریک پذیر مشخص نیست. بر اساس یک نظریه، فرد مبتلا به این اختلال ممکن است روده هایش حساس تر بوده و بیش از حد طبیعی واکنش نشان می دهد. این باعث می شود روده به محرک هایی که دیگران را تحت تاثیر قرار نمی دهد، واکنش شدیدی نشان بدهد. عصب هایی که دستگاه گوارش را کنترل میکنند نیز ممکن است حساس تر باشند. کودکانی که روده عصبی دارند ممکن است به حرکت گاز در روده و حرکات روده حساس تر باشند و بیشتر اذیت شوند.
ممکن است علت ایجاد علائم در روده تحریک پذیر در کودکان این موارد باشد:
- مشکل در سرعت یا نحوه حرکت غذا در دستگاه گوارش
- حساسیت بیش از اندازه دیواره روده به کشیدگی و حرکت
- استرس
- رشد بیش از حد باکتری ها در روده
همه عوامل بالا باعث تحریک علائم می شوند. باید به کودک بگویید که متوجه هستید دل درد او واقعی است و او را درک می کنید.
چه کسانی که دچار سندرم روده تحریک پذیر می شوند؟
سندرم روده تحریک پذیر هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می شود. تقریباً ۱۴ درصد از دانش آموزان دبیرستانی و ۶ درصد از دانش‌آموزان دبستانی از علائم سندرم روده تحریک پذیر شکایت دارند. این اختلال در دختران و پسران به یک نسبت دیده میشود. هیچ ژن مشخصی که باعث سندرم روده تحریک پذیر بشود، شناسایی نشده است اما به نظر می رسد در خانواده هایی که سابقه این اختلال دیده میشود احتمال آن در اعضای دیگر خانواده بیشتر است.
چرا سندرم روده تحریک پذیر اهمیت دارد؟
کودکی که دچار این مشکل است در بسیاری از مواقع احساس خوبی ندارد. ممکن است کودک دچار اسهال باشد اما علائم هشدار برای توالت رفتن را متوجه نشود. در نتیجه مسائلی برای او پیش می آید که باعث شرمندگی و خجالت زدگی اش میشود. در نتیجه ممکن است از رفتن به مدرسه یا مهمانی خودداری کند و دچار اضطراب یا افسردگی را شود.
بیشتر کودکانی که روده عصبی دارند رشد طبیعی دارند. با این حال برخی از کودکان ممکن است برای پرهیز از دل درد از خوردن امتناع کنند و دچار کاهش وزن شوند.
علائم سندرم روده تحریک پذیر در کودکان
در کودکان دو دسته علائم از این اختلال دیده می شود: درد یا ناراحتی .
بسته به سن کودک علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد مکرر شکم (هنگامی که بیش از سه ماه درد طول بکشد مزمن محسوب می شود)
- تغییر الگوی عملکرد روده به صورت اسهال یا یبوست که هر دو نشان دهنده مشکلات حرکت روده هستند
- حالت تهوع
- سرگیجه
- کاهش اشتها
به طور کلی در کودکان علائم متغیر است و به سن کودک بستگی دارد مثلاً:
- کولیک یا قولنج در نوزادی در سنین زیر چهار ماهگی دیده می شود
- رفلاکس معده یا سوزش معده در کودکان زیر دو سال دیده میشود که ممکن است دوباره در نوجوانی و بزرگسالی بازگردد
- یبوست در هر سنی دیده می شود
- سندرم روده تحریک پذیر در نوجوانی و بزرگسالی بیشتر دیده می شود
- علائم سندرم روده تحریک پذیر منحصر به این اختلال نیست بلکه علائم ممکن است بسیار شبیه بیماریهای دیگر باشد بنابراین همیشه برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص سندرم روده تحریک پذیر
ابتدا سابقه پزشکی کودک دریافت میشود و معاینه انجام میشود. ممکن است دکتر برای بررسی بیشتر، آزمایش خون تجویز کند تا احتمال عفونت یا التهاب بررسی شود. آزمایش های دیگری که ممکن است انجام شود عبارتند از:
آزمایش ادرار: این آزمایش برای بررسی عفونت های ادراری انجام میشود
آزمایش مدفوع: این آزمایش برای بررسی وجود باکتری ها و انگل هایی که ممکن است عامل اسهال باشند تجویز میشود
آزمایش مدفوع: برای وجود خون تجویز میشود. گاهی اوقات وجود خون در مدفوع را نمی توان با چشم دید و تنها با محلول خاصی شناسایی می شود. این محلول در تماس با خون به رنگ آبی در می آید. خون در مدفوع می تواند نشانگر التهاب در دستگاه گوارش باشد.
عکس اشعه ایکس از شکم: در این عکس برداری وضعیت اندام های داخلی مشخص می شود.
سونوگرافی شکم: در سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا از اندامهای داخلی تصویر گرفته می شود.
آندوسکوپی: در آندوسکوپی یک شلنگ انعطاف‌پذیر باریک که در سر آن لامپ و دوربین قرار دارد از طریق دهان وارد دستگاه گوارش می شود تا تصاویری از داخل مری معده و بخشی از روده کوچک را در اختیار پزشک قرار بدهد.
کولونوسکوپی: در کلونوسکوپی شلنگ باریک انعطاف پذیر که در سر آن لامپ و دوربین تعبیه شده است، از طریق مقعد وارد روده میشود و تصاویر داخل روده بر روی نمایشگر دیده میشود.
درمان سندروم روده تحریک پذیر
درمان برای سندروم روده تحریک پذیر بر اساس سن کودک، وضعیت سلامتی و سابقه پزشکی، شدت مشکلاتی که در اثر این اختلال تجربه می کند، تحمل داروها، درمانها یا جراحی، پیش بینی روند بیماری و ترجیحات شخصی والدین برنامه‌ریزی میشود.
هدف اصلی از درمان روده عصبی، برگرداندن فرد به زندگی معمولی بدون محدودیت است. مدیریت این وضعیت با تشخیص درست بیماری شروع می شود. درمان ممکن است شامل تغییراتی در برنامه های غذایی، مصرف دارو، پروبیوتیک ها و کنترل استرس باشد.
کودکانی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند توصیه میشود مصرف لاکتوز را محدود کرده و یا آنزیم مکمل مورد نیاز برای گوارش قند لاکتوز لبنیات (لاکتاز) مصرف کنند. در این کودکان مصرف قند لاکتوز باعث تحریک علائم میشود.
مسئله مصرف فیبر زیاد در کودکان بحث بر انگیز است چرا که فیبر زیاد از یک طرف باعث نفخ و باد شکم می شود اما از طرف دیگر ممکن است برای درمان یبوست مفید باشد.
بسته به شدت علائم، نیاز به دارو مشخص میشود. در موارد نادر ممکن است برای کنترل درد از درمان هایی مانند بیوفیدبک، طب سوزنی و یا درمان های دیگر به عنوان مکمل استفاده شود.