آنورکسی یا آنورکسیا (anorexia ) نوعی اختلال خوردن است که به شکل گرسنگی دادن به خود بروز میکند. کودکان و نوجوانانی که دچار آنورکسی هستند تصور اشتباه و غیر واقعی از بدن خود دارند. این افراد تصور می‌کنند وزنشان بیش از حد زیاد است و این تصور باعث می‌شود به شدت مقدار غذای خود را محدود کنند و رفتارهایی انجام دهد که جلوی افزایش وزن آنها را بگیرد. به همین علت به آنورکسی بی اشتهایی عصبی گفته می‌شود.
دو نوع آنورکسی وجود دارد:
- نوع محدود: کودکانی که به این وضعیت مبتلا باشند به شدت مقدار غذای دریافتی خود را محدود می‌کنند. اغلب این محدودیت شامل غذاهای پر کربوهیدرات و چربی است.
- نوع بولیمی (پرخوری و پاکسازی): کودکانی که دچار بولیمی هستند، پرخوری می‌کنند اما بعد خود را وادار به استفراغ می‌نمایند تا شکم خود را پاکسازی کنند. همچنین ممکن است این افراد مقدار زیادی مسهل یا داروهای دیگر مصرف کنند تا روده‌هایشان پاکسازی شود.
چه عواملی باعث کم اشتهایی روانی در کودکان می‌شود؟
محققان علت دقیق این وضعیت را نمی‌دانند اما در اکثریت قریب به اتفاق موارد با رژیم غذایی معمولی شروع می‌شود اما به تدریج رژیم غذایی شدیدتر شده و به کاهش وزن شدید و ناسالم منجر می‌شود.
عواملی که ممکن است در بروز آنورکسی نقش داشته باشند عبارتند از:
- دیدگاه جامعه نسبت به شکل بدن
- تأثیر خانواده
- ژنتیک
- عدم تعادل شیمیایی در مغز
- مشکلات و اختلالات رشد کودکانی که دچار کم اشتهایی روانی هستند بیشتر احتمال دارد که در خانواده شان سابقه موارد زیر دیده شود:
- مشکلات وزن
- بیماری فیزیکی
- مشکلات روانی مانند افسردگی یا سوء استعمال مواد کودکانی که دچار آنورکسی هستند اغلب خانواده های بسیار سخت‌گیر و انتقادی دارند. ممکن است والدین بیش از حد حمایتی و مداخله جو باشند. کودکان مبتلا به کم اشتهایی عصبی ممکن است وابسته بوده و از نظر هیجانی و عاطفی بالغ نشده باشند. همچنین احتمال دارد خودشان را از دیگران جدا کنند. بسیاری از این افراد مشکلات روانی دیگری مانند اختلال اضطراب دارند.
چه کودکانی بیشتر در خطر کم اشتهایی عصبی قرار دارند؟
بیشتر کودکانی که دچار کم اشتهایی عصبی هستند، دختر هستند. با این حال وضعیت رو به تغییر است و امروزه پسران بیشتری دچار آنورکسی میشوند. کم اشتهایی عصبی ابتدا در خانواده های متوسط و مرفه تر دیده میشد اما در حال حاضر در تمام گروه‌های اجتماعی دیده شده و در بسیاری از قومیت‌ها و نژادها گسترش یافته است.
* برای تماس با دکتر بهروز مقدادی 74471111-021 را شماره گیری کرده و سپس کد 7243 را وارد نمایید. (توضیحات بیشتر در پروفایل دکتر مقدادی در سامانه رسا )
علائم کم اشتهایی عصبی در کودکان چیست؟
علائم از کودکی به کمک دیگر متفاوت است اما به طور کلی معمولاً شامل موارد زیر می‌باشد:
- کمبود وزن
- ترس از چاق شدن حتی در صورتی که در حال کاهش وزن است
- تصور تحریف شده ای از وزن، شکل یا اندازه بدن خود دارد. برای مثال ممکن است بدن خود را خیلی چاق ببیند در صورتی که دچار کمبود وزن شدید است.
- امتناع از ماندن در حداقل وزن نرمال
- در دختران بدون علت ممکن است دوره های قاعدگی جا بیفتد
- انجام فعالیتهای فیزیکی زیاد یا شدید برای تسریع کاهش وزن
- انکار احساس گرسنگی
- وسواس نسبت به غذا
- رفتارهای عجیب در غذا خوردن
- انزوای اجتماعی، تحریک پذیری، نوسان خلق یا افسردگی بسیاری از علائم فیزیکی با آنورکسی دیده میشوند که اغلب به علت گرسنگی و سوء تغذیه میباشند.
از جمله علائم فیزیکی متداول عبارتند از:
- خشکی پوست به صورتی که هنگام نیشگون گرفتن و رها کردن، کمی طول میکشد تا به حالت طبیعی باز گردد
- کاهش مایعات بدن و بی آبی
- درد شکم
- یبوست
- خستگی مزمن
- سرگیجه
- خستگی شدید
- حساسیت به سرما
- لاغری شدید
- رشد موهای کرکی و ریز در بدن
- زردی پوست این علایم ممکن است با علائم بسیاری از مشکلات پزشکی دیگر شباهت داشته باشد. بنابراین حتماً کودک را برای تشخیص پزشک نشان دهید. تشخیص زود هنگام و درمان به موقع برای حفظ سلامت کودک حیاتی است.
تشخیص بی اشتهایی عصبی چگونه است؟
بسیاری از کودکان وضعیت خود را از دیگران پنهان میکند به همین علت تا مدت‌ها ممکن است تشخیص داده نشود. متخصص، آنورکسی را با صحبت کردن با کودک و والدین و دریافت اطلاعاتی راجع به رفتار کودک تشخیص می‌دهد. گاهی اوقات ممکن است برای تأیید تشخیص نیاز به آزمایش‌های روان‌شناختی وجود داشته باشد.
درمان کم اشتهایی عصبی در کودکان چگونه است؟ درمان بستگی به علائم، سن و وضعیت سلامت عمومی کودک و همچنین شدت مشکل دارد. ممکن است درمان شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:
- روان درمانی فردی
- روان درمانی خانوادگی
- تغییرات رفتاری
- توان‌بخشی تغذیه
- داروهای ضد افسردگی در صورت افسردگی بیمار آنورکسی باعث بروز مشکلات متعددی در سلامتی می‌شود.
در موارد شدید ممکن است کودک در حین درمان به علت شدت اختلال بمیرد. به همین علت پزشک و متخصص تغذیه باید با یکدیگر همکاری کرده و به کودک کمک نمایند. والدین نقش حیاتی در درمان دارند. گاهی لازم است کودک در بیمارستان بستری شود تا مشکلات مربوط به کمبود وزن و سوء تغذیه و برطرف گردد.
عوارض و خطرات کم اشتهایی عصبی در کودکان چیست؟
آنورکسی و سوء تغذیه ناشی از آن می‌تواند آسیب جدی به تمام اندامهای بدن وارد کند. این وضعیت می‌تواند مرگبار باشد.
کم اشتهایی عصبی می‌تواند برای اندامهای زیر مشکلات جدی ایجاد نماید:
قلب - در اثر سوء تغذیه یا تکرار استفراغ عمدی ممکن است به قلب آسیب وارد شود. ممکن است ضربان قلب تند، کند یا نامنظم شود. همچنین ممکن است کودک دچار افت فشار خون شود.
خون - تقریباً یک نفر از هر سه کودک مبتلا به آنورکسی دچار کمبود سلول‌های قرمز خون (گلبول قرمز) و آنمی خفیف می‌باشد. در حدود نیمی از کودکان مبتلا به آنورکسی تعداد گلبول‌های سفید خون کم است.
دستگاه گوارش - حرکات طبیعی دستگاه گوارش اغلب در افرادی که غذای خود را خیلی محدود کرده اند و کاهش وزن شدید دارند دچار مشکل می‌شود. اضافه وزن و مصرف برخی داروها می‌تواند این مشکل را برطرف نماید.
کلیه‌ها - کم آبی ناشی از آنورکسی باعث می‌شود غلظت ادرار بسیار بالا برود. همچنین ممکن است بدن کودک بیش از حد طبیعی ادرار تولید نماید. این اتفاق در صورتی رخ می‌دهد که توانایی کلیه در تغلیظ ادرار کاهش پیدا کند. اغلب هنگامی که کودک به وزن طبیعی میرسد، تغییرات کلیه به حالت نرمال بازمی‌گردد.
دستگاه عدد درون ریز - در دختران از دست دادن دوره های قاعدگی یکی از مشخصه های آنورکسی است. این اتفاق اغلب پیش از کاهش وزن شدید رخ می‌دهد و ممکن است تا پس از زمانی که کودک به وزن نرمال میرسد، ادامه پیدا کند. کمبود هورمون‌های رشد نیز گاهی اوقات در نوجوانان مبتلا به آنورکسی دیده می‌شود. همین موضوع می‌تواند تأخیر در رشد این افراد را توضیح دهد. عادات غذایی نرمال می‌تواند کودک را به رشد نرمال بازگرداند.
استخوان‌ها - کودکانی که دچار کم اشتهایی عصبی هستند در خطر بیشتر شکستگی استخوان قرار دارند. هنگامی که علائم آنورکسی پیش از رسیدن به اوج استخوان سازی شروع می‌شود (اغلب در اواسط تا اواخر نوجوانی)، خطر کاهش استخوان یا تحلیل رفتن استخوان بیشتر است. تراکم استخوان اغلب در دختران مبتلا به آنورکسی دیده می‌شود. احتمالاً این افراد کلسیم کافی در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند یا نمی‌تواند آن را جذب نمایند.
آیا میتوان از ابتلا به آنورکسی جلوگیری کرد؟
راه‌های پیشگیری از این وضعیت دقیقاً مشخص نیست اما شناسایی و درمان زود هنگام آن باعث برطرف شدن علائم می‌گردد. درمان به موقع باعث بازگشت کمک به رشد طبیعی شده و کیفیت زندگی او را بهبود بخشد. کودک خود را به عادات غذای سالم تشویق کنید و دیدگاه او نسبت به وزن و شکل بدن را به سطح واقع بینانه و سالم برسانید.
چگونه میتوان به کودک مبتلا به کم اشتهایی عصبی کمک نمود؟
در صورتی که نگران اختلال خوردن در کودک خود هستید با متخصص مشورت نمایید. مهم‌ترین اقداماتی که می‌توانید برای کمک به کودک خود انجام دهید دنبال کردن جلسات مشاوره و درمان‌های روان‌شناسی و همچنین دریافت کمک از گروه‌های حمایتی است. نکات کلیدی در مورد کم اشتهایی عصبی در کودکان کم اشتهایی عصبی نوعی اختلال خوردن است که به شکل گرسنگی دادن به خود بروز میکند. عوامل زیادی در این وضعیت نقش دارند مانند نگرش جامعه نسبت به شکل و ظاهر بدن و تأثیر خانواده.
دوستدار شما دکتر بهروز مقدادی