زمانی کودک دچار اختلال در رشد یا failure to thrive است که سرعت وزن گیری او به حد چشمگیری از کودکان دیگر همسن و هم جنس او کمتر است. نوزادان یا کودکانی که رشد مناسب ندارند به نظر کوچکتر یا کوتاهتر از سایر کودکان همسن خود میرسند. عدم رشد مناسب در نوجوانان ممکن است به صورت کوتاهی قد نسبت به کودکان همسن و یا عدم مشاهده تغییرات معمول بلوغ، بروز کند. با این حال رشد نرمال دامنه گسترده ای دارد.
علائم و نشانه های اختلال رشد در کودکان
کودکانی که وزن یا سرعت وزن گیری شان تا حد قابل ملاحظه ای کمتر از کودکان دیگر هم سال و هم جنس آنهاست، دچار اختلال در رشد هستند. این نوزادان و کودکان معمولا به مقدار حائز اهمیت کوچکتر یا کوتاه قد تر از کودکان دیگر هستند. با این حال نکات با اهمیت زیادی در زمینه رشد نرمال در کودکان وجود دارد که پیش از قضاوت، باید مد نظر قرار بگیرد. برای اندازه گیری اندازه نوزاد، باید وزن، قد و دور سر او دقیق اندازه گیری شود. اگر این اندازه ها با جدول رشد استاندارد کودکان همین سن همخوانی ندارد و کمتر است، کودک دچار اختلال رشد است.
وزن کودک اگر پایینتر از صدک سوم جدول رشد قرار بگیرد یا 20 درصد پایینتر از وزن ایده آل متناسب با قدش باشد، دچار اختلال در رشد است. رشد ممکن است کند بوده و یا متوقف شده باشد. موارد زیر در کودکانی که اختلال رشد دارند، به تاخیر می افتد:
- مهارت های فیزیکی مانند غلت زدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن در نوزادان
- مهارتهای ذهنی و اجتماعی
- مشخصه های جنسی ثانویه در نوجوانان
عوامل اختلال رشد در کودکان
اولین چیزی که مهم است پیدا کردن علت اختلال رشد است. باید مشخص شود اختلال رشد مربوط به مشکلات پزشکی کودک است یا عواملی در محیط مانند سوء استفاده قرار گرفتن یا طرد شدگی.
الف- عوامل پزشکی مسبب اختلال در رشد
- ناهنجاریهای کروموزومی مانند سندرم داون و سندرم ترنر
- نقص اعضای مهم بدن
- مشکلاتی در دستگاه غدد درون ریز مانند کمبود هورمون تیروئید، کمبود هورمون رشد یا هورمونهای دیگر
- صدمه دیدن مغز یا دستگاه عصبی مرکزی که ممکن است باعث مشکلاتی در غذا خورن نوزاد شود
- مشکلات ریه یا قلب که بر رساندن اکسیژن و مواد مغذی به سرتاسر بدن تاثیر میگذارد
- کم خونی یا سایر اختلالات خونی
- مشکلات گوارشی که منجر به اختلال جذب یا عدم تولید آنزیمهای گوارشی میشوند
- التهاب طولانی مدت معده – روده و رفلاکس معده
- فلج مغزی
- عفونت بلند مدت
- اختلالات متابولیک
- عوارض بارداری و وزن کم در زمان تولد
عوامل دیگری که میتوانند منجر به اختلال در رشد شوند عبارتند از:
- محرومیت عاطفی
- مشکلات اقتصادی – مالی خانواده که بر تغذیه، شرایط زندگی و نگرش والدین نسبت به فرزندان تاثیر میگذارد
- قرار گیری در معرض عفونت ها، انگلها یا سموم
- عادات غذایی بد مانند غذا خوردن جلوی تلویزیون و نداشتن زمان رسمی و مشخص برای صرف غذا
درمان اختلال رشد کودکان چیست؟
روش درمان اختلال در رشد بستگی به عامل آن دارد. تاخیر در رشد اگر به دلیل عوامل تغذیه ای باشد با آموزش دادن به والدین و انتخاب غذاهای سالم و مغذی، حل میشود. اگر عوامل روانشناختی عامل اختلال در رشد کودک باشد درمان شامل بهبود روابط خانواده و وضعیت زندگی آنها دارد. در مواردی که رفتار و نگرش والدین در ضعف رشد کودک نقش دارد، باید وضعیت کودک جدی تر بررسی شود. ممکن است لازم باشد کودک فعلا بستری شود تا درمان پزشکی جامع روی او صورت بگیرد و برنامه درمانی روانشناختی برای خانواده طرح ریزی شود. بنابراین نمیتوانید صرفا به دلیل این که کودک کوچکتر از کودکان عم سن و هم جنس خود به نظر میرسد، به او بیشتر غذا بدهید. توجه داشته باشید هرگز بدون مشورت با پزشک نباید به کودک مکمل بدهید.
دوستدار شما دکتر بهروز مقدادی